Autor: The Guardian

Ndërsa tensionet rriten midis Serbisë dhe Kosovës, Rusia nuk duhet të lihet të çojë përpara agjendën e saj përçarëse në rajon

Në fillim të dhjetorit, zyrtarët e Bashkimit Evropian u nisën drejt Shqipërisë për të shënuar një moment simbolik. Samiti i fundit BE-Ballkani Perëndimor, i mbajtur në Tiranë, ishte i pari që u mbajt në një rajon, popullsitë e të cilit në shumicë dëshirojnë t’i përkasin klubit të Brukselit, por kanë filluar të kenë dyshime se do t’i përkasin ndonjëherë.

Gjesti – së bashku me masat konkrete si përfshirja në programin Erasmus të BE-së – shkoi mirë. “Gjërat po ndryshojnë”, vuri në dukje kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, në përfundim të samitit, ndërsa liderët e tjerë përshëndetën “një mentalitet të ri”. Disa javë më vonë, Bosnje-Hercegovinës iu dha statusi i vendit kandidat për t’u anëtarësuar në BE.

Muzika e re e disponimit nuk është e vështirë të shpjegohet. Ndërsa lodhja e BE-së nga zgjerimi u forcua gjatë viteve të fundit, Ballkani Perëndimor – dhe tensionet e tij që në dukje janë të pazgjidhshme e të pazgjidhura – ranë shumë poshtë listës së shqetësimeve gjeopolitike të Evropës. Por lufta në Ukrainë i ka përqendruar mendjet në Bruksel, pasi Rusia kërkon të zgjerojë ndikimin e saj në rajon në kurriz të BE-së dhe NATO-s dhe përdor paqëndrueshmërinë politike në avantazhin e saj.

Ky fokus i ripërtërirë perëndimor është shumë i nevojshëm, por, duke pasur parasysh një kontekst të errët, kërkohet më shumë se fjalë të ngrohta. Muajin e kaluar, mosmarrëveshjet lokale çuan në ngritjen e barrikadave për një kohë të shkurtër në pjesën më veriore të Kosovës, e cila është kryesisht e banuar me serbë etnikë. Marrëdhëniet midis Prishtinës dhe Beogradit – e cila gëzon mbështetjen entuziaste të Kremlinit dhe refuzon të njohë pavarësinë e Kosovës – duken më keq se në çdo pikë gjatë 20 viteve të fundit.

Kapaciteti i BE-së për të ndërmjetësuar është i ndërlikuar nga varësia e Serbisë nga gazi rus dhe refuzimi i Beogradit për të vendosur sanksione ndaj Moskës. Por nëse marrëveshja e Brukselit e vitit 2013 nuk zbatohet përfundimisht këtë vit – që lidh autonominë politike për serbët e Kosovës me një normalizim të marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve – rreziku i konfliktit të afërt është real. Po të ndodhte kjo, pasojat më të gjera do të ishin serioze, në veçanti në aspektin e një krize të re refugjatësh.

Edhe në Bosnje dhe Hercegovinë, situata është e zymtë. Moska i jep mbështetje bujare agjendës secesioniste të liderit nacionalist serb të Bosnjës, Milorad Dodik. Në të njëjtën kohë, Kremlini kultivon nacionalistët kroatë të Bosnjës, të cilët janë po aq të vendosur për të rrethuar dhe thelluar ndarjet etnike të sanksionuara në kushtetutën e Dejtonit të vendit.

Përfaqësuesi i lartë i emëruar për të mbikëqyrur atë kushtetutë, gjermani Christian Schmidt, duket se bashkëpunon me këtë agjendë, duke ndryshuar në mënyrë të diskutueshme ligjet zgjedhore pas mbylljes së votimeve kombëtare në tetor. Kjo është marrë si një shenjë nga shumë boshnjakë se Perëndimi ka hequr dorë nga ideja që vendi të bëhet ndonjëherë një demokraci normale dhe e unifikuar. Ndërkohë, në Maqedoninë e Veriut, Malin e Zi dhe Shqipërinë, samiti relativisht optimist i Tiranës u pasua me një periudhë zhgënjimi në rritje, ndërsa negociatat për anëtarësimin në BE ngecnin.

Duke pasur parasysh aksionet gjeopolitike dhe ndikimin në rritje të investimeve kineze në rajon, BE-ja duhet të përmirësojë lojën e saj. Suksesi i partive anti-emigracion, islamofobike në vende të tilla si Franca dhe Holanda do të thotë se zgjerimi në lindje është jorealist për të ardhmen e parashikueshme. Në Serbi, mbështetja popullore për anëtarësim ka rënë nën 50%, në kohën kur Beogradi refuzon të marrë pjesë në sanksionet evropiane ndaj Rusisë. Por BE-ja ende mund të ushtrojë ndikim, si dhe të bëjë gjënë e duhur duke i kthyer vitet e neglizhencës. Nëse jo anëtarësimi, duhet të ofrohet shumë më tepër në drejtim të ndihmës ekonomike për ndryshimin e lojës dhe akses më të madh në tregun e BE-së. Në këmbim të përparimit në çështje të tilla si korrupsioni, sundimi i ligjit dhe shprehja e lirë, një qasje vërtet e angazhuar mund të gjenerojë vullnetin e mirë të nevojshëm për të zbutur tensionet rajonale dhe për të mbështetur vlerat demokratike.

Alternativa e papëlqyeshme është lejimi i një rajoni jetik strategjik që të shikojë nga Lindja po aq sa Perëndimi, duke fuqizuar forcat joliberale etno-nacionaliste dhe duke avancuar agjendën e Kremlinit në oborrin e pasmë të Evropës.

*Ky është një editorial i “The Guardian” që paraqet pikëpamjen e mediumit britanik për problemet në Ballkanin Perëndimor.