Autor: Orlando Crowcroft

---

Gjatë një vizite në Shqipëri në muajin mars, Kryeministri i ri i Kosovës, Albin Kurti, i bëri thirrje shqiptarëve për të votuar ndryshimin, ashtu siç bënë shqiptarët e Kosovës më 14 shkurt: “Shqiptarët meritojnë më shumë”, tha ai.

---

Kurti, së bashku me rreth 90 për qind të popullsisë prej 1.8 milionë banorësh të Kosovës, iu kërkoi votuesve të zgjedhin anëtaret e lëvizjes së tij të majtë Vetëvendosje në Shqipëri që po garojnë për poste në parlamentin shqiptar në zgjedhjet e datës 25 prill, për një mandat anti-korrupsion.

Ishte pikërisht fryma anti-korrupsion dhe kundërshtia ndaj elitave politike ato që çuan drejt fitores së thellë të Vetëvendosjes më 14 shkurt. Kurti do të shërbejë tashmë si kryeministër i vendit, ndërsa aleatja e tij, Vjosa Osmani, u betua në detyrë si presidente më 4 prill. Vetëvendosje ka 58 poste nga 120 ulëset në parlamentin e Kosovës, një shumicë funksionale me mbështetjen e 10 politikanëve të minoriteteve jo serbe.

Në Shqipëri, ky rezultat nuk duket se ka të ngjarë të vijë, veçanërisht duke qenë se Vetëvendosja garon në vetëm tri qarqe, me Boiken Abazin, kreun e VV në Shqipëri, në garë për kryeqytetin. Zgjedhjet që do të mbahen këtë muaj në Shqipëri do të mbeten një garë dypalëshe midis Edi Ramës të Partisë Socialiste dhe Lulzim Bashës së Partisë Demokratike, dy partitë kryesore në vend.

Vetëvendosja, aktive në politikën shqiptare prej dy vitesh, mund të mos kalojë as pragun e nevojshëm prej 1 për qind për të hyrë në parlament, sipas sondazheve të fundit.

Por Abazi ka plane të mëdha: ai tha për Euronews Albania se në zgjedhjet e ardhshme Vetëvendosje do të kërkojë për një post nga të gjithë qarqet e vendit për të siguruar referendumin për unifikimin e Shqipërisë dhe Kosovës.

Është ana nacionaliste e Kurtit dhe emërtimi i Vetëvendosjes si një parti “nacionaliste e majtë” që zgjat kërkesën për bashkim – ose ribashkim – siç është cilësuar në të dyja vendet.

Që kur Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia në 2008 dhe dy kombet kanë vendosur misione të përbashkëta diplomatike e firmosur rreth 140 marrëveshje dypalëshe, dhe gjatë luftës me Serbinë në 1998 dhe 1999, Shqipëria hapi dyert për qindra mijëra refugjatë nga Kosova që largoheshin nga dhuna dhe spastrimi etnik.

Për shumë kosovarë, bashkimi me Shqipërinë do të sillte siguri kundrejt një Serbie ekspansioniste dhe nacionaliste dhe do e bënte më të vështirë ndërhyrjen e Beogradit në politikat e brendshme përmes minoritetit të fortë prej 120 mijë serbësh në Kosovë. Gjithashtu, shihet edhe si një alternativë për negociatat tashmë të tejzgjatura me Bashkimin Europioan.

Unifikimi me shumë gjasë do të kundërshtohet nga të gjithë partnerët ndërkombëtarë të Kosovës dhe do të “zinte në befasi” dialogun e ndërmjetësuar nga SHBA dhe BE. Referendumi për bashkimin me Shqipërinë është përdorur shpesh si armë kërcënuese nga politikanët në Kosovë kur marrëdhëniet me Brukselin apo Uashingtonin nuk janë në ditët më të mira, si për të “hidhëruar” liderët amerikanë dhe europianë.

Anti-korrupsion

Në 2019, Hashim Thaçi kërcënonte se do të mbante referendum për bashkimin e Kosovës me Shqipërinë, edhe pse Kushtetuta e Kosovës nuk i ka mekanizmat e duhur për ta arritur këtë. Në shkurt të vitit 2021, Kurti tha për Euronews se nëse do të mbahej një referendum për bashkimin – ose ribashkimin – ashtu siç i referohen shumë kosovarë – ai do të votonte pro bashkimit të Kosovës me Shqipërinë në një federatë të vetme.

Por pavarësisht kësaj historie të gjatë e të vjetër dhe mbështetjes të madhe që ka në Kosovë, një sondazh i kohëve të fundit tregoi se 64 për qind e kosovarëve ishin pro – megjithatë kjo nuk ishte një çështje madhore në fushatën e ndjekur nga Vetëvendosje për zgjedhjet e shkurtit. VV ishte një parti e majtë, por jo nacionaliste, që mbizotëroi – e në fund triumfoi – në zgjedhjet e 14 shkurtit.

“Lëvizja Vetëvendosje (LVV) e Kosovës ia doli të mbajë pushtetin vetëm kur hodhi poshtë retorikën nacionaliste dhe vijoi me një fushatë anti-korrupsion”, tha analisti Alfonc Rakaj për Euronews.

“Shqiptarët etnikë janë së pari e më së shumti të shqetësuar për mirëqenien, prosperitetin ekonomik dhe stabilitetin. Si rrjedhojë, është jetike që të përmirësohen kushtet e jetesës, të forcohet besueshmëria tek demokracia dhe llogaridhënia për të baraspeshuar nga ana tjetër thirrjet nacionaliste”.

Ashtu siç Vetëvendosje shmangu çështjen e unifikimit në rrugëtimin drejt 14 shkurtit, ashtu ka bërë edhe partia shqiptare si-motër për zgjedhjet e 25 prillit. Kjo gjë, sipas analistëve, është për të mirën e saj.

“Kjo nuk bën jehonë tek shqiptarët dhe praktikisht nuk është ndonjë çështje e madhe për publikun e gjerë”, tha Rakaj.

Abazi, kandidati i VV në Tiranë, tha për Euronews Albania se është pro mbajtjes së një referendumi në të dyja shtetet. Por, në fushatë është fokusuar tek kjo çështje në mënyrë indirekte: për shembull, duke lobuar për heqjen e tarifës në autostradën që lidh Kosovën me Shqipërinë. Fushata e tij i bën jehonë asaj të Kurtit me theksin lufta kundër korrupsionit dhe elitave.

Teksa nacionalizmi është shtuar kohët e fundit në vende si Serbia dhe Hungaria, kjo nuk ka ndodhur në Shqipëri. Në 2013, për shembull, një parti e sapo-themeluar nacionaliste, Aleance Kuq e Zi, bëri thirrje për unifikim me Kosovën gjatë zgjedhjeve dhe fitoi më pak se 11 mijë votë në mbarë vendin. Thirrja e liderit të kësaj partie për referendum u injorua në masë.

Ndryshe nga Kurti, Kryeministri shqiptar Edi Rama, nuk ka komentuar shpesh mbi çështjen e bashkimit kombëtar. Në 2017, ai tha për Politico se nuk do ta përjashtonte “një union të vogël” midis Shqipërisë dhe Kosovës nëse BE vendos të heqë nga tryeza bisedimet për anëtarësimin. Por ai nuk ka dalë kurrë publikisht pro ose kundër ashtu siç ka bërë Kurti disa herë gjatë karrierës së tij politike.

Rama, si edhe Kurti – pavarësisht komenteve të fundit – me shumë gjasë e kanë kuptuar se përgjigja nga komuniteti ndërkombëtar do të ishte krejtësisht kundër, vazhdimi i promovimit të kësaj ideje do të ishte në kundërshtim të interesave të të dy shteteve si dhe shpërdorim i kapitalit politik, veçanërisht duke qenë se përfitimet politike dhe ekonomike të një unioni të tillë do të ishin të panjohura.

Përtej kësaj, marrëdhëniet midis dy vendeve kanë ardhur duke u ftohur në vitet e fundit, thotë Rakaj, teksa Bashkimi Europian e ka ulur vlerësimin nga “shkëlqyer” në “mirë”. Për më tepër, Kurti nuk do i ketë përmirësuar relatat që pas komenteve të marsit, një sulm i drejtpërdrejt i pushtetit të Ramës prej afro 8 vitesh dhe elitave që dominojë partitë politike shqiptare.

Dhe kjo nuk është hera e parë. Më 28 nëntor 2020, Vetëvendosje do të mbante një tubim në përvjetorin e pavarësisë për të protestuar tarifën në Rrugën e Kombit dhe për të lobuar për një treg të përbashkët midis dy shteteve.

Dejona Mihali, koordinatore e Vetëvendosje, tha se shqiptarët duhet t’i bashkohen tubimit për të protestuar përdorimin e PPP-ve nga qeveria.

Edhe pse u anulua për shkak të pandemisë, Rama e kritikoi Vetëvendosjen gjatë një interviste duke argumentuar se nuk ishte e përshtatshme që një parti me bazë në Kosovë të përdorë Ditën Kombëtare të vendit për të përçuar mesazhe politike. “Imagjinoni sikur Partia Socialiste të bëjë thirrje për protesta Ditën e Pavarësisë së Kosovës: Çfarë do të mendonte populli i Kosovës për këtë?”, pyeti Rama.

Por nga ana tjetër, në 2018 gjatë një fjalimi në parlamentin e Kosovës, Rama sugjeroi që Kosova dhe Shqipëria të ndajnë së bashku politikën e jashtme dhe misionet diplomatike, e ndoshta edhe territoret të kenë një president të vetëm. Avdullah Hoti, i cili u zgjodh më pas kryeministër i Kosovës, tha se komentet e Ramës “tregojnë mungesë respekti” për pavarësinë e Kosovës.

Në një postim në Facebook pas fjalimit të Ramës, Hoti shtoi se kosovarët do të preferonin më shumë një shtet të pavarur e të integruar në BE dhe NATO.

Fjalët e tij janë ilustruese të idesë që për shumë shqiptarë të Kosovës, unifikimi me Shqipërinë është mundësia e dytë më e mirë, “një Plan B” që mund të vijë në jetë nëse përjashtohet mundësia e integrimit europian. Ndryshe nga pjesa tjetër e Ballkanit, qytetarët e Kosovës janë ende me regjim vizash ndërsa shteti nuk njihet nga pesë vende anëtare, çka ka sjellë një ngërç në shpresat e tyre për t’u bashkuar me unionin.

Progresi ka qenë edhe në varësi të dialogut me Serbinë, me vonesa për shkak të hendekut midis Prishtinës dhe Beogradit. Që nga zgjedhja e tij, Kurti ka thënë se vetëm një kërkesë falje, njohja e plotë dhe dëmshpërblimet për luftën nga Serbia do të ishte e mjaftueshme për të arritur në normalizimin e marrëdhënieve, diçka që qeveria nacionaliste serbe nuk do ta pranonte kurrë.

Dështimi i Evropës

Shtoji kësaj edhe skepticizmin në rritje brenda vetë unionit për zgjerimin, veçanërisht kur bëhet fjalë për Ballkanin. Emmanuel Macron ka veçuar Shqipërinë si shembulli i një shteti që nuk është gati t’i bashkohet unionit, duke argumentuar së fundmi se shifrat më të larta të azilkërkuesve në Francë vjen nga Shqipëria.

Ndërkohë, në Kosovë, dështimi i vazhdueshëm për heqjen e vizave jo vetëm që shihet si “i mërzitshëm”, por edhe si “tradhti”. Nëse Shqipëria dhe Kosova vazhdojnë t’i gjejnë të mbyllura dyert e BE, ato mund të dalin në përfundimin se federata do të ishte një mundësi më e mirë për to. Kjo qëndron edhe më tepër për Kosovën, alternativa tjetër e së cilës, do të ishte izolim i plotë ndërkombëtar.

“Çështja e ribashkimit midis Shqipërisë dhe Kosovës ka dalë sërish në sipërfaqe në vitet e fundit si pasojë e dështimit të ndërkombëtareve për të njohur dhe pranuar Kosovën si një anëtare e barabartë e shoqërisë ndërkombëtare të shteteve sovrane”, tha Gëzim Visoka, profesor i asociuar i studimeve për paqe dhe konflikt në Universitetin e Dublinit.

“Duke e ditur se BE nuk ia ka dalë të formulojë politika të unifikuara mbi pavarësinë e Kosovës dhe vazhdimisht shtyn shpresat për anëtarësimin e saj, nuk do të ishte për t’u habitur që projekti strategjik i integrimit europian të Kosovës të zëvendësohej në të ardhmen me një projekt alternative, neofunksional dhe një ribashkim de facto me Shqipërinë”./Euronews Albania/