Autor: Thomas L. Friedman, The New York Times 

---

Java që lamë pas ishte javë interesante për të qenë në Evropë e për të biseduar rreth Ukrainës me ekspertë të sigurive kombëtare, zyrtarë dhe biznese. Ukraina me aleatët e saj detyruan forcat pushtuese ruse në një tërheqje mbrapsht të vrullshme nga një pjese e madhe e territorit, derisa liderët e Kinës dhe Indisë ia bënë të qartë Vladimir Putinit se inflacioni në ushqime dhe energji që ka shkaktuar lufta e tij po dëmtonte 2.7 miliardë njerëz. Mbi të gjithë këtë, një nga ikonat ruse të muzikës pop u tha 3.4 milionë ndjekësve të saj në Instagram se lufta “po e kthente Rusinë në një shtet të përjashtuar nga bota dhe po përkeqësonte jetën e qytetarëve”.

Thënë shkurt, ishte java më e keqe për Putinin që kur pushtoi Ukrainën – pa urti, drejtësi, mëshirë ose një Plan B.

Dhe, megjithatë…mbase po shoqërohesha me njerëz të gabuar, por vërejta një shtresë ankthi në shumë nga bisedat e mia me aleatët evropianë të Ukrainës.

Kohë më parë si korrespodent i huaj mësova se shpeshherë lajmet janë në zhurma, në atë çfarë thuhet e bërtitet, dhe ndonjëherë lajmi qëndron te heshtjet, në atë çfarë s’po thuhet. Dhe, interpretimi im rreth asaj që javën e kaluar nuk po thuhej është kjo: Po, është e mrekullueshme që Ukraina po shtynë mbrapsht pak rusët, por a më përgjigjeni dot në pyetjen që rri pezul e varur që kur kanë nisur luftimet: Si përfundon kjo luftë me një rezultat të qëndrueshëm?

Ende nuk e dimë. Siç e kam hetuar këtë pyetje nëpër bisedat e mia, kam arritur të nxjerrë tri rrjedhoja të mundshme, disa krejtësisht të reja, disa të njohura, por që të gjitha me pasoja anësore të ndërlikuara dhe të paparashikueshme.

1. Rrjedhoja e parë është një fitore e plotë e Ukrainës, që prodhon rrezikun që Putin të bëjë ndogjë të çmendur kur mposhtja dhe turpi të nisin e ta shohin drejt në sy.
2. Rrjedhoja e dytë është një ujdi e pistë me Putinin që siguron armëpushim dhe ndalon shkatërrimet, por rrezikon copëtimin e aleatëve perëndimorë dhe tërbon shumë ukrainas.
3. Rrjedhoja e tretë është një ujdi më pak e pisët – kthehemi në linjat ku ishim para se Putini të niste pushtimin në shkurt. Ukraina mbase mund të jetë në gjendje të jetojë me këtë, dhe mbase edhe populli rus gjithashtu, por së pari duhet të rrëzohet Putin, sepse kurrë s’do t’i pranonte implikimet e pamohueshme që kjo luftë ndodhi për hiç asgjë.

Varianca mes këtyre rrjedhojave është e thellë, dhe pak prej nesh nuk do të ndikohen nga ajo se ku çon e tëra kjo. Mund të mos jeni të interesuar në luftën e Ukrainës, por lufta e Ukrainës do të jetë e interesuar në ju, në energjinë dhe çmimet ushqimore që ju blini, dhe, më me rëndësi, në humanitetin tuaj, ngase edhe “neutralët” – Kina dhe India – e kuptuan këtë gjë.

Le të zhytemi nën sipërfaqen e këtyre tre rrjedhojave të mundshme.

Rrjedhoja e parë: Askush nuk pret që Ushtria e Ukrainës të jetë në gjendje të çojë menjëherë tutje përfitimet e tyre substanciale ushtarake të dy javëve të kaluara thjesht duke e përzënë ushtrinë ruse matanë kufirit. Por, për herë të parë, dëgjoja njerëz të thonin se “Çka nëse ushtria ruse rrënohet?”.

Bindshëm më shumë se disa ushtarë rusë, dhe ukrainas rusishtfolës me ta, po ia shtrojnë pyetjen e Luftës së Vietnamit të John Kerry-t: “Si ia kërkoni një njeriu që të jetë njeriu i fundit që vdes për një gjë të gabuar?”.

Të gjithë tani e kanë të qartë se çfarë gënjeshtre e madhe ishte kjo luftë. Të gjithëve u bien në vesh tregimet se përforcimet që Putin po dërgon në fushëbetejë janë të burgosur që ia bënë pazarin lirimit të tyre duke u pajtuar që të luftojnë në Ukrainë për gjashtë muaj. Shumë prej të tjerëve janë luftues me pagesë nga jashtë, aq larg sa vinë edhe nga Siria.

Ndaloni një minutë. Nëse Ukraina me të vërtetë ishte bërë, siç pohonte Putin, një shtet i udhëhequr nga “nazistët” dhe kokë e shtizës së planit të NATO-s për të shtyrë larg e më larg në lindje drejtë tokës mëmë ruse, si ndodh që Putin nuk i kërkoi popullit rus të mobilizohet për këtë betejë? Nëse shkaku i kësaj lufte ishte aq i drejtë dhe lufta aq e domosdoshme, pse Putin duhet të paguajë kriminelë dhe mercenarë për t’u ngritur dhe të pres nga shtresa e mesme e shoqërisë së Moskës dhe Leningradit që ta mbyllin gojën?

Njerëzit flasin mes vete, dhe secili ushtar rus ose ukrainas rusishtfolës i cili ka marrë anën e Putinit duhet të jetë duke menduar: “A të qëndroj?  A t’ia mbath? Kush më ruan mua nëse thehet fronti?”. Një aleancë e tillë është shumë e cenueshme. Vini re.

Pse? Sepse Putin tashmë disa herë ka aluduar të jetë i gatshëm të shohë rreth përdorimit të armëve bërthamore nëse Ukraina dhe aleatët e saj të NATO-s të i mposhtin forcat ruse dhe aty ai po e shoh poshtërimin në drita të syrit. Shpresoj se CIA ka një plan të mbuluar për të pengimin e zingjirit komandues të Putinit në mënyrë që askush të mos e vendos gishtin mbi buton.

Rrjedhoja e dytë: Nuk mundem ta pramendoj Presidentin Volodymyr Zelensky duke pranuar armëpushim ose diçka të ngjashme në këtë kohë, kur forcat e tij kanë momentum të tillë dhe vendosmërinë e tij për rikthimin e secilës pëllëmbë të territorit ukrainas, përfshirë Krimenë. Por mbajeni këtë rrjedhojë në prapavijën e mendjes suaj gjersa po afrohet dimri me refuzimin e Putinit për t’i shitur Evropës gaz natyror që rrit çmimet e energjisë aq lart sa që detyron shumë e më shumë fabrika të mbyllen dhe evropianët e varfëruar të zgjedhin mes ngrënies dhe të nxehurit.

Edhe pse do të nënkuptonte që fitimet e luftës të Putinit të ishin të pakëta me qëllimin fillestar, mbase do të ishte i interesuar të merrte këtë rezultat, që së paku të ketë diçka për të dëshmuar për të gjitha humbjet e tij dhe të mënjanojë poshtërimin e plotë.

Shumë liderë evropianë do ta shtënin në dorë këtë marrëveshje, edhe nëse nuk do ta shprehnin me zë të lartë. Ja si e shpjegoi një burrështetas i lartë evropian në pension, i cili foli në kushte anonimiteti, në një seminar biznesi dhe politik që mora pjesë.

Qëllimi i Ukrainës është të fitojë, tha ai. Qëllimi i Bashkimit Evropian është pak më ndryshe. Është të kemi paqe, dhe nëse ka një çmim për këtë, disa liderë në Evropë do të ishin gati të paguajnë çmimin e duhur. ShBA-të janë larg dhe për ShBA-në, shtoi ai, nuk është gjëja më e keqe që të vazhdojë lufta për të dobësuar Rusinë dhe për të siguruar që ajo nuk ka energji për ndonjë aventurë tjetër.

Për të qenë të sigurt, shtoi ai, BE-ja është më e bashkuar se para fillimit të luftës. Megjithatë, në muajt e ardhshëm gjërat do të bëhen mjaft të vështira. Do të ketë përçarje të madhe në BE – dhe do të bëhet gjithnjë e më e vështirë, sepse qëllimet do të bëhen gjithnjë e më të ndryshme, tha ish-shtetari.

Edhe nëse deklaratat publike janë të njëjta, BE-ja është e ndarë rreth mënyrën se si të merret me luftën – jo për çështjen e madhe nëse Putini ka të drejtë apo ka një kërcënim, por se si të merret me të gjithë situatën, veçanërisht kur reagimet populiste shfaqen kur njerëzit stresohen totalisht këtë dimër.

Disa liderë evropianë do të fillojnë të pyesin: “A ka rrugëdalje përmes negociatave?” Sigurisht, disa si vendet baltike do të mbështesin 100 për qind Zelensky. Por të tjerët nuk do të kujdesen për ngrirjen e Donetsk’ut ose Luhansk’ut, përfundoi ai.

Siç më tha Michael Mandelbaum, autori i “Katër epokave të politikës së jashtme amerikane”: Putini mund ta nuhasë këtë dhe të vendosë se lëvizja e tij më e mirë për të shpëtuar një copë dinjiteti dhe “të ekspozojë ndarjet në BE. është duke njoftuar se është gati të negociojë një armëpushim në vend dhe do të rifillojë dërgesat e gazit në BE, nëse një marrëveshje mund të bëhet. Por kjo me siguri do të kërkonte ofrimin e garancive të përhershme, detyruese të sigurisë – ndoshta anëtarësimin e plotë në NATO.”

Ky rezultat është i ndyrë, sepse do të thotë se Putini del t’ia mbath me vrasje dhe vjedhje të mëdha, duke treguar se ai mund të ndryshojë kufijtë e Evropës me dhunë. Por nëse nuk mendoni se disa evropianë (dhe më shumë se disa anëtarë republikanë të Kongresit MAGA) nuk do ta merrnin këtë marrëveshje dhe që edhe do ta kërkonin këtë nëse lufta zgjat deri në dimër, ju po mashtroni veten.

Unë gjithashtu nuk do të përjashtoja një Rezultat 2-B, ku Putini dyfishohet për të siguruar që ai mund të marrë në mënyrë të njëanshme në shtëpi të paktën një kafshatë të Ukrainës, duke u përpjekur të bëjë më shumë dëme në qytetet ukrainase që ai nuk i kontrollon dhe duke pasur kukullat e tij. Parlamenti miraton legjislacionin për të mundësuar katër rajone ukrainase të pushtuara nga Rusia të mbajnë “referendume” për bashkimin me Rusinë. Lëvizjet e kësaj jave për mbajtjen e referendumeve duket se kanë dy qëllime: ndalimin e panikut në këto rajone mes ukrainasve pro-rusë se ata mund të braktisen dhe sinjalizimin për Kievin, Amerikën dhe BE-në: “Kam ende shumë raketa dhe jo ndërgjegjje. Nëse nuk më jepni një copëz për të shpëtuar fytyrën që të mund t’ia justifikoj këtë luftë popullit tim, unë do ta shkatërroj vërtet këtë vend. Mos harroni Grozny-n dhe Aleppo-n”.

Putin duket se po shikon vetëm këtë rezultat, duke gjykuar nga vendimi i tij për të thirrur mijëra rezervistë të mërkurën.

Rrjedhoja e tretë: Kjo do të ishte një ujdi diçka më pak e ndyrë, por me popullin rus, jo me Putinin. Në këtë skenar, NATO dhe ukrainasit propozojnë një armëpushim në bazë të linjave të 24 shkurtit: ku Rusia dhe forcat ukrainase qëndruan përpara pushtimit të Putinit. Ukraina kursehet nga shkatërrimi më i madh dhe parimi i papranueshmërisë së ndryshimit të kufijve me forcë mbështetet. Por Putini duhet t’i pranojë popullit të tij: “Ne pësuam rreth 70,000 viktima, humbëm mijëra tanke dhe automjete të blinduara dhe përjetuam sanksione të tmerrshme ekonomike – dhe nuk ju mora asgjë.”

Sigurisht, është e pamundur të imagjinohet që ai të thotë këtë. Por një marrëveshje e tillë mund të jetë në interes të popullit rus. Pra, me sa mund ta imagjinoj, Putini ndoshta do të duhej të rrëzohej nga një lëvizje popullore proteste masive, ose nga një grusht shteti pallati. I gjithë faji për luftën mund t’i vihet atij dhe Rusia mund të premtojë se do të jetë përsëri një fqinj i mirë nëse Perëndimi heq sanksionet e tij. Zelensky do të duhet të heqë dorë nga ëndrra e tij për të rimarrë ato zona të Ukrainës të pushtuara nga Rusia në 2014, por Ukraina mund të fillojë shërimin dhe të paktën të rifillojë procesin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian, dhe ndoshta edhe në NATO.

Kjo ishte gjithmonë lufta e Putinit. Nuk ishte kurrë lufta e popullit rus. Dhe ndërsa deri tani populli rus mund të mendojë se nuk ka paguar një çmim të madh për të heshtur, ata e kanë gabim.

Kur të gjitha masakrat e supozuara të kryera nga Rusia në Ukrainë të dokumentohen dhe të ndahen me botën, populli rus nuk do të jetë në gjendje t’i shpëtojë asaj që është bërë nga Putini në emër dhe në thirrjen e tyre. Kur luftimet ndalojnë dhe bota kërkon që rezervat valutore të Rusisë të ngrira tani në bankat perëndimore – rreth 300 miliardë dollarë – të devijohen në Ukrainë për të rindërtuar spitalet, urat dhe shkollat ​​e saj të shkatërruara nga ushtria ruse, populli rus do të fillojë të kuptojë se kjo luftë nuk ishte i lirë. Kur dokumentarët të bashkojnë të gjitha dëshmitë e grave ukrainase që thonë se janë përdhunuar nga ushtarët rusë, asnjë qytetar rus nuk do të jetë në gjendje të udhëtojë botën pa turp për një kohë të gjatë.

Përsëri, nuk jam naiv. Nëse Putini do të zëvendësohej disi nga Alexei Navalny, kryqtari nacionalist, kundër korrupsionit dhe kundër luftës, të cilin Putini besohet se fillimisht e helmoi dhe më pas e kishte burgosur, një armëpushim me Ukrainën mund të ishte ende i vështirë për t’u negociuar ose mbajtur. Për më tepër, ligjet represive dhe një polici sekrete e pamëshirshme, mungesa e liderëve dhe frika legjitime se Putini do t’u bënte popullit të tij atë që po u bën ukrainasve, të gjitha argumentojnë kundër humbjes së postit të Putinit nga një lëvizje popullore.

Unë jam gjithashtu i vetëdijshëm se si pjesë e këtij rezultati Putini mund të zëvendësohet nga dikush më i keq, dikush nga e djathta e tij ultranacionaliste që pretendon se Putini nuk luftoi mjaftueshëm ose u sabotua nga gjeneralët e tij. Ose, Putini mund të zëvendësohet nga një vakum pushteti dhe çrregullimi – në një vend me mijëra koka bërthamore.

Por merrni parasysh këtë shembull të jashtëzakonshëm të protestës publike kundër Putinit, siç u raportua fundjavën e kaluar nga kolegët e mi të Times që mbulojnë Rusinë, i cili ju thotë se këto janë ditë të jashtëzakonshme për atë vend dhe mund të sjellin përgjigje të jashtëzakonshme: “Ylli përcaktues i popit të Rusisë i shekullit të 20-të, Alla Pugacheva, deklaroi kundërshtimin e saj ndaj pushtimit të Ukrainës të dielën, duke u shfaqur si personazhi më i rëndësishëm që doli kundër luftës, ndërsa Presidenti Vladimir V. Putin përballet me sfida në rritje brenda dhe jashtë fushëbetejës. Zonja Pugacheva, e cila është 73 vjeçe, shkroi në një postim në Instagram, ku ka 3.4 milionë ndjekës, se rusët po vdisnin në Ukrainë për ‘qëllime iluzore’”.

E gjithë kjo ndihmon për të shpjeguar pengesën që zbulova në Evropë javën e kaluar, ndjenjën se kjo luftë mund të përfundojë në mënyra të ndryshme, disa më mirë, disa më keq, por asnjë e lehtë.

Dhe kjo është edhe pa Rrjedhojën e katërt – diçka që askush nuk mund ta parashikojë.

*Përkthyer në shqip nga Gazeta Online Reporteri.net