Sipas presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, zgjedhjet e fundit parlamentare të vendit ishin “më të pastrat dhe më të ndershmet” në historinë e tij. Ato ishin gjithashtu një triumf për partinë e tij të emërtuar gabimisht, Partia Progresive Serbe (SNS), e cila fitoi me shumicë. Por Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë kishte një qëndrim tjetër.

Zgjedhjet e 17 dhjetorit, tha një deklaratë nga ekipi i tij ndërkombëtar i vëzhguesve, u zhvilluan në “kushte të padrejta”, të dëmtuara nga “anshmëria në media, presioni ndaj punonjësve të sektorit publik dhe keqpërdorimi i burimeve publike”. U vunë re raste të frikësimit dhe “parregullsive serioze” duke përfshirë blerjen e votave dhe mbushjen e kutive të votimit. Janë bërë akuza të tjera se serbët e Bosnjës u futën me autobusë në masë për të votuar në mënyrë mashtruese në Beograd.

Shkelja e normave demokratike dhe e shtetit të së drejtës në Serbi është përshpejtuar gradualisht që kur SNS mori pushtetin mbi një dekadë më parë – një proces tekstual i kapjes së shtetit, i mbikëqyrur nga presidenti që nga viti 2017. Vuçiqi, një nacionalist autokratik, instinktet politike të të cilit u farkëtuan në epokën e Millosheviqit, përdor gjithashtu fuqinë dhe ndikimin e tij për të nxitur mosmarrëveshje në Ballkanin Perëndimor, ku fushatat secesioniste serbe etnike mbështeten nga Beogradi. Por ambicia për ta tërhequr Serbinë brenda orbitës së BE-së – dhe larg ndikimit rus – ka zbutur kritikat perëndimore në një shkallë komprometuese, veçanërisht që nga pushtimi i Ukrainës.

Kjo qasje zbutëse mund të mbarojë së shpejti. Ditë me demonstrata pasuan zgjedhjet e diskutueshme, duke u mbështetur në një lëvizje proteste në rritje kundër Vuçiqit që filloi në verë. Fundjavën e kaluar, dhjetëra mijëra u mblodhën në një shesh të Beogradit, që u përdor gjithashtu për të kundërshtuar sundimin e Slobodan Millosheviqit, dhe i bënë thirrje Evropës kryesisht të heshtur për të mbështetur kauzën e tyre. Treguesi se ku qëndrojnë simpatitë instiktive të qeverisë, kryeministrja e zotit Vuçiq, Ana Bërnabiq, falënderoi Rusinë për sigurimin e provave të supozuara se protestat ishin të orkestruara në Perëndim.

Paralajmërimet e konfliktit të rinovuar rajonal premtojnë të detyrojnë një linjë më të ashpër në Bruksel dhe Uashington. Në nëntor, zoti Vuçiq parashikoi në mënyrë ogurzezë se viti 2024 do të sjellë “shumë më shumë konflikte dhe trazira” si në Kosovë ashtu edhe në Republikën Sërpska – entitetin etnik serb në Bosnje-Hercegovinë. Në këtë të fundit, udhëheqësi separatist serb i Bosnjës, Milorad Dodik, ka kërcënuar se do të prishë marrëveshjen e paqes të Dejtonit të vitit 1995 në emër të bashkimit kombëtar serb. Në Kosovë – pavarësinë e së cilës Beogradi vazhdon të refuzojë ta njohë – shpërthimet serioze të konfliktit në veriun etnik serb kanë ngritur frikën për një përpjekje të ardhshme shkëputjeje.

Shpresat se perspektiva e anëtarësimit në BE do ta bindë qeverinë e Serbisë që t’u përmbahet normave demokratike në vend, dhe të përmbahet nga minimi i shteteve fqinje, kanë rezultuar të pabazuara. Por qëllimi strategjik i izolimit të Rusisë – gjithashtu i paplotësuar – nënkupton se Perëndimi vazhdon t’i lejojë zotit Vuçiq shumë hapësirë për të ndjekur agjendën e tij autoritare, etno-nacionaliste.

Si një nga investitorët kryesorë në ekonominë në rritje të Serbisë, BE-ja shihet në mënyrë të favorshme nga pjesa më e madhe e popullsisë dhe ka fuqi ekonomike dhe diplomatike për të vendosur nëse dëshiron. Deri më tani, ajo ka zgjedhur të mos e bëjë këtë, përmes një frike të kuptueshme – sikurse ajo e administratës së Joe Bidenit – për ta lënë Ballkanin edhe më të hapur ndaj ndikimit të Moskës dhe Pekinit. Por, ndërsa ai futet akoma më thellë në oborrin e shtëpisë lindore të BE-së, trajtimi i zotit Vuçiq si një lloj djali planprishës i cili në fund do të përmirësohet, nuk funksionon.

*Ky opinion është qëndrimi editorial i “The Guardian”, i publikuar me 2 janar 2024.