×
  • Prospect
  • Prospect

    Pavarësisht sa të pazakonta, gënjeshtrat që përsëriten bëhen të vërteta

    Reporteri
    12 Dhjetor 2022 | 18:02
    Fotografi ilustruese

    Autor: Tim Brinkoh, Big Think


    Studimet dëshmojnë që përsëritja e një pretendimi rrit vlerën e vërtetësisë së perceptuar të atij pretendimi. Sidoqoftë, për një kohë të gjatë, supozohej se ky i ashtuqujturi efekt i të-vërtetës-përmes-përsëritjes (TBR, truth-by-repetition) i aplikohej vetëm pretendimeve vlera e vërtetësisë të të cilave ishte joambige. Një studim i ri konfirmon atë që politikanët dhe reklamuesit e dinin qëmoti: që TBR-ja funksionon praktikisht me çfarëdo pretendimi, madje edhe me ato më jobindëset.

    Në vitet 1970, studimet dëshmonin se përsëritja e një pretendimi rriste vlerën e vërtetësisë së atij pretendimi. Me fjalë tjera, aq më shpesh që ju dëgjoni një deklaratë të caktuar, aq më shumë gjasa ka që të pranoni atë deklaratë si të vërtetë. Në literaturën shkencore, këtij procesi i referohet si e-vërtetë-përmes-përsëritjes, ose TBR.

    Studiuesit ende nuk e kuptojnë plotësisht pse ndodh TBR-ja, por njëra mundësi është që ka të bëjë diçka me procesimin e rrjedhshmërisë në të folur (processing fluency). Neurologjikisht, trurët tanë më lehtë procesojnë gjërat që i kemi dëgjuar më parë se sa ato që s’i kemi dëgjuar, kështu duke e ngatërruar familiaritetin me legjitimitet.

    Për një kohë të gjatë, hulumtuesit supozonin se TBR funksionon me pretendimet/pohimet vlera e vërtetësisë të së cilave është joambige ose e panhjohur te subjektet e testuara. “Përndryshe”, siç shkruan një artikull i botuar në vitin 2009, “vërtetësia e një deklarate do të gjykohet në bazë të njohurive të tyre e jo në bazë të rrjedhshmërisë në të folur”.

    Sikur një pretendim i përsëritur shpesh, edhe ky supozim u pranua pothuajse pa u vënë në dyshim dhe i inkorporua në pemën e modelit multinomal të procesimit (MPT), metodë kjo popullore për vlerësimin e proceseve psikologjike që rrokin sjelljen njerëzore. Sidoqoftë, studimet më të fundit sugjerojnë se vlera e vërtetësisë së një pohimi nuk ka nevojë të jetë joambige që TBR-ja të kryejë magjinë e vet.

    Një studim i vitit 2015, për shembull, gjeti se TBR i aplikohet pohimeve që bien në kundërthënie me njohuritë paraprake të pjesëmarrësit, si “Oqeani Atlantik është oqeani më i madh në tokë”. Një tjetër publikim shkencor i vitit 2018, zbuloi marrëdhëniet mes TBR-së dhe titujve të lajmeve të rreme të shpërndara në rrjete sociale.

    Këto studime sugjerojnë se TBR-ja mund të funksionojë në çfarëdo pohimesh/pretendimesh, pavarësisht nëse vlerësa e vërtetësisë së saj është ambige apo jo. Sidoqoftë, nuk janë konkluzive. Derisa pohimet si “Oqeani Atlantik është oqeani më i madh në Tokë”, janë të rreme, shumë njerëzve u mungojnë njohuritë e nevojshme për t’i njohur ato si të tilla. Ngjashëm, pabindshmëria e lajmeve të rreme nuk bëhet e dukshme derisa nuk jeni ekspozuar ndaj burimeve tjera, diçka që viktimat e lajmeve të rreme e shmangin aktivisht.

    Nëse studiuesit me të vërtetë donin të kuptonin nëse përsëritja e plotë rrit vlefshmërinë e pretendimeve me vlera të paqarta të së vërtetës, ata është më mirë të përdorin pohime që pothuajse të gjithë i njohin si të rreme, të tilla si: “Toka është një katror i përsosur”. Kjo, rastësisht, është pikërisht ajo që një ekip psikologësh nga UCLouvain i Belgjikës vendosi të bënte në një studim të fundit.

    Autorët e studimit, i cili do të shfaqet në numrin e qershorit të revistës akademike Cognition, u kërkuan pjesëmarrësve të gjykojnë deklaratat e përsëritura si më të vërteta ose më pak të rreme në krahasim me ato të papërsëritura, dhe ata zbuluan se njerëzit “filluan t’u jepnin besim deklaratave si shumë të pabesueshme. pasi ‘Toka është një katror i përsosur’ ose ‘Benjamin Franklin jetoi 150 vjet’ pasi i përsëriti vetëm pesë herë.

    Fuqia e përsëritjes së gënjeshtrave

    Studimi arrin në përfundimin se “madje edhe një numër i kufizuar përsëritjesh mund të ndryshojnë të vërtetën e perceptuar të deklaratave shumë të pabesueshme”. Ky përfundim nuk është saktësisht revolucionar, as nuk është i papërshkueshëm nga uji. Në vitin 2020, studiuesit kryen një eksperiment të ngjashëm që i çoi ata në rezultate krejtësisht të kundërta – domethënë, që përsëritja e pretendimeve me frekuencë të lartë ul vlerën e perceptuar të së vërtetës.

    Kjo nuk e diskrediton domosdoshmërisht studimin e kryer në UCLouvain. Nëse ka ndonjë gjë, ai ripohon nocionin se përsëritja është e lidhur fort me vlerën e perceptuar të së vërtetës dhe se, në varësi të cilësisë dhe kontekstit, korrelacioni mund të jetë pozitiv ose negativ, duke rezultuar në të vërtetën pas përsëritjes ose falsifikimin pas përsëritjes.

    Propaganda përfshin përsëritje

    Askund nuk është demonstruar më qartë fuqia e dyfishtë e përsëritjes sesa në historinë e propagandës. Si formë komunikimi, propaganda siç e njohim sot nuk u shfaq deri në fillimin e Luftës së Parë Botërore. Gjatë kësaj kohe, qeveritë në mbarë botën kuptuan se si të prodhonin dhe shpërndanin litografi të mëdha me ngjyra në shkallë kombëtare, madje edhe globale.

    “Në të gjitha vendet e përfshira në luftë,” thotë Doran Cart për Big Think, “këto litografi ose postera u prodhuan në numër të madh. Jo vetëm si propagandë, por edhe për të mobilizuar njerëzit për përpjekjet e luftës.” Cart është një historian dhe kurator i lartë në Muzeun Kombëtar të Luftës së Parë Botërore. I vendosur në Kansas City, Misuri, muzeu ka një nga koleksionet më të mëdha të posterave propagandistike në botë.

    Para luftës, informacioni politik ndahej kryesisht përmes gazetave. Posterët preferoheshin për disa arsye. Para së gjithash, ata ishin një medium kryesisht vizual. Idetë dhe argumentet paraqiteshin jo vetëm përmes tekstit, por edhe përmes imazheve dhe simboleve që mund të kuptoheshin menjëherë, pavarësisht nëse shikuesi dinte të lexonte.

    Ata ishin gjithashtu një risi teknologjike. Në një kohë kur edhe filmat ende shfaqeshin bardh e zi, posterat propagandistike ishin ndër imazhet më të hershme me ngjyra. Ngjyra u dha atyre një cilësi të gjallë që, sipas fjalëve të Cart, ndihmoi “të kapnin vëmendjen e kalimtarit”. Posterat nuk u hodhën një sy, por u studiuan gjatë, veçanërisht në qytetet e vogla.

    E fundit, por jo më pak e rëndësishme, ato ishin të kudogjendura. Artikujt duhej të futeshin brenda faqeve të mbushura me njerëz të gazetave, por posterat mund të vareshin kudo dhe kudo: në mure, gardhe, tabela, shtylla llambash dhe dërrasa sanduiçësh (dërrasa druri që njerëzit mbanin rreth bustit të tyre ndërsa parakalonin në rrugë për shfaq mesazhe të caktuara).

    Me fjalë të tjera, sa më shumë njerëz të njiheshin me një dizajn të veçantë posteri, aq më pak përpjekje kërkonin për të përpunuar kuptimin e tij. Cart citon si shembull posterin e famshëm “Të dua”. Me kalimin e kohës, kuptimi origjinal i posterit u shoqërua dhe u përfaqësua nga poza ikonë e Xha Semit që tregonte drejtpërdrejt nga shikuesi me një vështrim të ashpër në fytyrën e tij.

    Posteri “Të dua” u bë aq ikonik sa u shndërrua në një meme – domethënë një shabllon vizual i njohur gjerësisht që mund të modifikohet për situata të ndryshme, por mbetet lehtësisht i kuptueshëm. Ajo nuk është përdorur vetëm nga vendet e tjera si pjesë e përpjekjeve të tyre mobilizuese, por edhe për të bërë deklarata politike, si kjo në lidhje me luftën e Putinit në Ukrainë.

    Së fundi, propagandistët kanë përdorur përsëritjen për të falsifikuar dhe verifikuar pretendime specifike. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, aleatët përdorën postera si dhe karikatura të animuara për të hedhur dyshime mbi informacionin që shpërndahej nga Gjermania naziste dhe Japonia Perandorake. Temat varionin nga madhësia e ushtrive të tyre deri te aftësitë teknike të armatimit të tyre.

    Propaganda amerikane në Luftën e Parë Botërore, përfundon Cart, përsëriti temat e saj kryesore “si një lloj rrahjeje daulleje”. Imazhi heroik i ushtarit patriot që rrezikon jetën e tij për vendin, si dhe ideali i shtëpisë amerikane që duhet të mbrohet nga armiqtë e huaj, janë dy shembuj të imazheve të prezantuara gjatë kësaj periudhe që, përmes përsëritjes së tyre të plotë, janë përgjithësisht. konsiderohet si e padiskutueshme sot.

    Artikulli është përkthyer në gjuhën shqipe nga gazeta online Reporteri.net.

    Shpërndaje:
    Të ngjashme
    Të ngjashme
    Prospect
    Prospect

    © Reporteri (R Media L.L.C.), 2019-2024. Të gjitha të drejtat e rezervuara.

    Linku i lajmit u kopjua!