Policia dhe shërbimet e inteligjencës në Serbi po përdorin produkte të avancuara të mjekësisë ligjore dhe të programeve spyware, të panjohur më parë për të vëzhguar ilegalisht gazetarë, aktivistë mjedisorë dhe aktivistë të të drejtave civile, sipas një raporti.

Raporti  siç shkruan The Guardian tregon se si përdoren produktet mjeko-ligjore celulare nga firma izraelite Cellebrite për të zhbllokuar dhe nxjerrë të dhëna nga pajisjet celulare të individëve, të cilët janë duke u infektuar me një sistem të ri spyware Android, NoviSpy, përcjellë në shqip gazeta online Reporteri.net.

Autoritetet serbe po përdorin “teknologjinë e mbikëqyrjes dhe taktikat e represionit dixhital si instrumente të kontrollit dhe represionit më të gjerë shtetëror të drejtuar kundër shoqërisë civile”, sipas Dinushka Dissanayake nga Amnesty International, autore e raportit.

Dissanayake, zëvendësdrejtoreshë rajonale Amnesty për Evropën, tha se raporti tregon se si produktet Cellebrite, të përdorura nga policia dhe shërbimet e inteligjencës në mbarë botën, mund të përbëjnë “një rrezik të madh” për aktivistët e të drejtave “kur përdoren jashtë kontrollit të rreptë ligjor”.

Mjetet e Cellebrite për agjencitë e zbatimit të ligjit dhe entitetet qeveritare lejojnë që të dhënat të nxirren nga një sërë pajisjesh, duke përfshirë telefonat celularë të fundit Android dhe iPhone, dhe mund t’i zhbllokojnë ato pa qasje në kodkalimin e pajisjes.

NoviSpy, ndonëse teknikisht më pak i avancuar sesa spyware, ende i lejon autoritetet serbe të marrin të dhëna personale të ndjeshme nga një telefon i synuar dhe lejon që mikrofoni ose kamera e një telefoni të ndizet nga distanca.

Raporti dokumenton se si autoritetet serbe përdorën produktet Cellebrite për të mundësuar “infektimet” me spyware NoviSpy të telefonave celularë të gazetarëve dhe aktivistëve, duke përfshirë – në të paktën dy raste – gjatë intervistave të policisë.

Një gazetar investigativ serb, Slavisha Milanov, u arrestua për pak kohë nga policia në shkurt të këtij viti me pretekstin e drejtimit të mjetit në gjendje të dehur. Telefoni i tij Android ishte fikur kur e dorëzoi dhe nuk iu kërkua kurrë kodkalimi.

Pas lirimit të tij, Slavisha vuri re se telefoni i tij, i lënë në recepsionin e stacionit policor, dukej se ishte i manipuluar dhe të dhënat e tij ishin të fikur. Analiza nga laboratori i Amnesty-së tregoi se një produkt Cellebrite e kishte zhbllokuar dhe NoviSpy ishte instaluar.

Gjithashtu u gjetën prova mjeko-ligjore që tregonin se produktet Cellebrite ishin përdorur për të zhbllokuar një telefon që i përkiste aktivistit mjedisor Nikola Ristiq, i cili më pas u infektua gjithashtu me NoviSpy.

Donncha Ó Cearbhaill, kreu i Laboratorit të Sigurisë së Amnesty International tha se provat “dëshmojnë se NoviSpy ishte instaluar ndërsa policia serbe kishte në posedim pajisjen e Slavishas.

Amnesty tha se kishte informuar Android dhe Google për NoviSpy përpara publikimit të raportit dhe spyware ishte hequr nga pajisjet Android të prekura. Google kishte dërguar gjithashtu alarme për “sulme të mbështetura nga qeveria” për objektivat e mundshëm.

Aktivistët e shënjestruar nga spyware Pegasus në Serbi thanë se kishin mbetur të traumatizuar. “Kjo është një mënyrë tepër efektive për të dekurajuar plotësisht komunikimin midis njerëzve,” tha njëri, i cili kërkoi të mbetet anonim. “Çdo gjë që ju thoni mund të përdoret kundër jush, gjë që është paralizuese si në nivelin personal ashtu edhe në atë profesional.”

Një tjetër tha se rezultati ishte “ju ose zgjidhni për autocensurë ose flisni pa marrë parasysh – në këtë rast duhet të jeni gati të përballeni me pasojat”. Autoritetet serbe nuk iu përgjigjën kërkesave për koment.

Cellebrite tha në një deklaratë pas publikimit të raportit se “përdorimi etik, gjyqësor dhe i ligjshëm” i teknologjisë së tij ishte “parësor për misionin tonë për përshpejtimin e drejtësisë dhe shpëtimin e jetëve në mbarë globin”, duke shtuar se softueri i saj nuk instaloi as nuk kreu përgjime të i tipit spyware ose aktivitete të tjera fyese kibernetike.

Kompania tha se i mori seriozisht të gjitha akuzat për keqpërdorim të mundshëm të teknologjisë së saj “në mënyra që do të binte ndesh me kushtet e përshkruara në marrëveshjen tonë të licencës” dhe “vlerëson Amnesty që thekson keqpërdorimin e supozuar”.

Ai tha se po hetonte pretendimet dhe ishte i përgatitur të merrte masa duke përfshirë ndërprerjen e marrëdhënieve me agjencitë përkatëse./Reporteri.net/