Janë publikuar fotografi të ministrave të jashtëm të Mbretërisë së Bashkuar, BE-së, Francës dhe Gjermanisë në diskutim në Gjenevë përpara takimit të tyre me homologun e tyre iranian.
Evropianët shpresojnë t’i paraqesin sot një propozim diplomatik Iranit për të ndihmuar në zbutjen e konfliktit.
Presidenti i Francës, Emmanuel Macron, para takimit ka thënë se Franca dhe aleatët evropianë do t’i paraqesin Iranit një propozim diplomatik për t’i dhënë fund konfliktit me Izraelin.
Sipas Macron, propozimi përbëhet nga katër komponentë kryesorë.
“Irani duhet të tregojë se është i gatshëm të bashkohet me platformën për negociata që po e vendosim në tryezë”, u tha Macroni gazetarëve në Le Bourget. /Reporteri.net/
Presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump, komentoi deklaratat e ministrit të Jashtëm të Iranit, pas takimit të këtij të fundit me homologët e 3 shteteve të Evropës.
Duke folur për gazetarët, Trump tha se është “shumë e vështirë” t’i kërkosh Izraelit të ndalojë sulmet, një kërkesë që është bërë nga Irani në drejtim të Shteteve të Bashkuara.
Ai shtoi se, sipas tij, “Irani nuk dëshiron të flasë me Evropën”, por të bisedojë me SHBA-të.
“Evropa nuk do të mund të ndihmojë në këtë pikë,” deklaroi Trump.
I pyetur nëse një vendim për të sulmuar Iranin do të ishte më i vështiri gjatë presidencës së tij, Trump u përgjigj: “Nuk mund ta them tani. Mund t’jua them pas një viti… nuk mund ta dish për këto vendime.”
Ai shtoi gjithashtu se mund ta mbështesë një armëpushim mes Izraelit dhe Iranit, në varësi të rrethanave. Megjithatë, e përshkroi situatën si të ndërlikuar.
“Është paksa e vështirë të bësh dikë të ndalet në këtë konflikt.”
“Izraeli po e menaxhon shumë mirë luftën, ndërsa do të thosha se Irani është më dobët,” përfundoi Trump.
Gjatë takimit diplomatik në Gjenevë me përfaqësues evropianë, zyrtarët iranianë e bërë të qartë se nuk do të angazhohen në bisedime të drejtpërdrejta me Shtetet e Bashkuara për çështjen bërthamore, nëse Izraeli nuk ndalon sulmet ndaj Iranit.
Sulme ajrore izraelite kanë shkaktuar shpërthime në disa zona të provincës jugperëndimore iraniane të Khuzestanit, raporton agjencia iraniane Mehr.
Sipas raportimit, sulmet ndodhën në qytetet Ahvaz, Mahshahr dhe Andimeshk.
Në qytetin e Ahvazit, sulmet kanë shkaktuar dëme në banesa, ndërsa sipas agjencisë, objektivi i mundshëm i sulmit mund të ketë qenë një magazinë bosh.
Situata vijon të jetë e tensionuar, ndërsa autoritetet lokale po vlerësojnë dëmet dhe pasojat e mundshme të sulmeve.
Ambasadori i Izraelit në Kombet e Bashkuara, Danny Danon, ka shprehur skepticizëm ndaj përpjekjeve për një zgjidhje diplomatike me Iranin, duke deklaruar se “diplomacia vetëm për hir të bisedimeve” nuk është më një qasje e pranueshme.
Në një intervistë për CNN, Danon e cilësoi Iranin si “mjeshtër të mashtrimeve për shumë vite” dhe tha se bisedimet nuk do të kenë vlerë nëse Irani nuk angazhohet seriozisht për të “çmontuar kapacitetet e tij, për t’i neutralizuar plotësisht dhe për të ndalur pasurimin e uraniumit”.
“Por nuk jam i sigurt se janë gati për ta bërë këtë,” shtoi Danon.
Ambasadori, i cili e ka quajtur sulmin iranian ndaj spitalit Soroka në Izrael një krim lufte, u pyet gjithashtu për akuzat se edhe Izraeli ka kryer krime lufte me sulmet ndaj spitaleve në Gaza.
“Nuk mund të bëhet një krahasim i tillë. Ne ndjekim terroristët dhe u japim civilëve mundësinë të evakuohen nga ato zona”, u shpreh Danon.
Ai theksoi se Izraeli njofton civilët paraprakisht për operacionet ushtarake, përfshirë edhe në Iran, dhe se ushtria izraelite përpiqet të “minimizojë viktimat civile”.
Zyrtarët iranianë kanë bërë të qartë gjatë takimit në Gjenevë me përfaqësues evropianë se nuk do të angazhohen në bisedime të drejtpërdrejta me Shtetet e Bashkuara për çështjen bërthamore, nëse Izraeli nuk ndalon sulmet ndaj Iranit, raporton CNN duke cituar një zyrtar perëndimor me dijeni mbi diskutimet.
Zyrtarët iranianë kanë theksuar se nuk mund të zhvillojnë bisedime me një delegacion amerikan ndërkohë që vendi i tyre po bombardohet. Edhe pse është bërë e ditur se SHBA-të nuk kanë domosdoshmërisht autoritet për të ndalur veprimet ushtarake të Izraelit, përfaqësuesit evropianë janë zotuar se do ta përcjellin këtë mesazh.
Nga ana tjetër, sipas të njëjtit burim, zyrtarët iranianë kanë premtuar se do t’i kërkojnë udhëheqjes së vendit të shqyrtojë mundësinë e pezullimit të sulmeve të Iranit ndaj Izraelit.
Nëse të dyja palët, Irani dhe Izraeli, bien dakord për ndaljen e përkohshme të sulmeve, atëherë mund të hapet rruga për bisedime të drejtpërdrejta me Shtetet e Bashkuara.
Gjithashtu, burimi i CNN konfirmoi se SHBA-të kanë përcjellë një mesazh shumë të qartë: çdo negociatë e drejtpërdrejtë do të kërkojë që Irani të pranojë të mos pasurojë uraniumin.
Takimi mes ministrave të Jashtëm evropianë dhe një delegacioni iranian në Gjenevë ka përfunduar, si pjesë e përpjekjeve diplomatike për të zbutur tensionet mes Iranit dhe Izraelit.
Pas përfundimit të bisedimeve, zyrtarët evropianë dhanë deklarata të shkurtra për mediat, duke theksuar rëndësinë e dialogut në një moment të ndjeshëm për sigurinë rajonale.
Zëvendëspresidentja e Komisionit Evropian, Kaja Kallas, u shpreh se përshkallëzimi në rajon “nuk i shërben askujt” dhe për këtë arsye “duhet të mbajmë kanalet e komunikimit të hapura”.
Ajo shtoi se të dyja palët ranë dakord të diskutojnë jo vetëm çështjen bërthamore, por edhe temat më të gjera që prekin stabilitetin rajonal.
Sekretari i Jashtëm britanik, David Lammy, theksoi qartë se “Irani nuk mund të ketë armë bërthamore”, duke shtuar se ai dhe homologët e tij evropianë janë të vendosur të vazhdojnë dialogun me Iranin.
“Ne i bëjmë thirrje Iranit të vazhdojë bisedimet me Shtetet e Bashkuara,” tha Lammy, duke e cilësuar situatën si “jashtëzakonisht të rrezikshme” dhe theksoi rëndësinë jetike të shmangies së një përshkallëzimi të mëtejshëm mes Iranit dhe Izraelit.
“Ne duhet të jemi vaksinuar kundër propagandës së luftës deri tani. Rasti i “armëve të shkatërrimit në masë” që Sadam Huseini në Irak, supozohej se i kishte gati për të shkatërruar pjesën tjetër të botës (nga Izraeli në Londër), është në librat e mediave masive.
Ata e justifikuan pushtimin e Bagdadit në vitin 2003, por armët nuk ekzistuan kurrë dhe, çfarë është më keq për demokracinë, ata që na folën për këtë e dinin se po gënjenin”, – thuhet në Raportin Chilcot, 6 korrik 2016. Tani kush e di, Bomba e Ajatollahëve mund të bëhet një tjetër rast shkollor.
Fiksimi i Netanjahut
Dihet mirë se fuqia bërthamore iraniane është një makth për kryeministrin izraelit Benjamin Netanjahu. “Ata mund të arrijnë te arma atomike brenda një viti ose disa muajsh”, – tha ai për të justifikuar luftën e hapur kundër Republikës Islamike.
Dhjetë vjet më parë, megjithatë, ai tha: “Irani është javë larg një arsenali të tërë të bombave atomike”.
Trembëdhjetë vjet më parë: “Ata janë gjashtë muaj larg armës atomike”. Nëntëmbëdhjetë vjet më parë: “Irani po përshpejton prodhimin e 25 bombave atomike në vit”.
Dhe tridhjetë vjet më parë: “Irani do të jetë i aftë të prodhojë bomba atomike brenda 3-5 vjetësh”.
Trump në mëdyshje
Në vitin 2015, Teherani nënshkroi një pakt (JCPOA) me fuqitë kryesore botërore në të cilin garantoi akses të plotë te inspektorët e IAEA-s (Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike) dhe kufizoi pasurimin e uraniumit në 3.67% (pra, për përdorim civil).
Në vitin 2018, presidenti i SHBA-së Donald Trump e cilësoi atë marrëveshje si “më të keqen të nënshkruar ndonjëherë nga Uashingtoni” dhe e la atë në mënyrë të njëanshme.
Irani iu lut Evropës të qëndronte, por pa sukses. Në vitin 2024, SHBA-të dhe Irani rifilluan bisedimet. Nën bombardime, Teherani i ndërpreu ato.
Teherani është pa difektenga një pikëpamje formale. Deri në ndryshimin e qëndrimit të SHBA-ve, ai kurrë nuk e shkeli paktin dhe, më pas, nuk ka dështuar të përmbushë asnjë detyrim ndaj Agjencisë Atomike.
Për më tepër, e ka të lehtë të denoncojë standardin e dyfishtë, të cilit i nënshtrohet, duke pasur parasysh se Izraeli nuk lejon veten të kontrollohet, nuk është anëtarësuar në IAEA, e megjithatë duket se zotëron njëqind bomba atomike. Ekziston gjithashtu një “fetva” (dekret fetar) nga Udhëheqësi Suprem Khamenei që ndalon bombën.
Në mars të vitit 2025, mbërrin certifikimi i inteligjencës amerikane: “Irani nuk po ndërton Bombën Atomike. Është tre vjet larg” (Tulsi Gabbard, drejtoreshë e DNI-së).
Megjithatë, duke respektuar rregullat, Irani ka pasuruar uranium (“400 kilogramë në 60%” sipas IAEA-s). Pse, nëse nuk kërkon të prodhojë Bombën?
Arsye lufte
Të enjten, më 12 qershor, publikohet një raport i IAEA-s. Ai thotë se Irani nuk e informoi Agjencinë, u tregua jo transparent.
Titujt janë alarmues: “Irani shkel kontrollet. Është hera e parë në 20 vjet”. Të premten, më 13 qershor, Izraeli sulmon.
Lidhja “errësirë-vetëmbrojtje” është e menjëhershme. Irani akuzon IAEA-n se i ka dhënë arsyen e luftës Tel Avivit.
Drejtori i Agjencisë, Rafael Grossi, pret deri të hënën, më 16 për të sqaruar se “nuk ka prova për një përpjekje aktive për të ndërtuar armën atomike”.
Të njëjtën të hënë, më 16, Trump, i pyetur në lidhje me raportin e marsit të 007-ave të tij, deklaron: “Nuk më intereson çfarë mendojnë ata, Irani është afër Bombës”. Udhëheqësit e G7 e ndjekin atë. “Teherani nuk duhet të ketë një armë bërthamore” (Giorgia Meloni).
“Izraeli po bën punë të pisët për ne” (Friedrich Merz). Që OKB-ja dhe ligji ndërkombëtar po anashkalohen, nuk shqetëson askënd.
Faktet dhe Politika
Faktet janë një gjë dhe qëllimet (të pakuptueshme), janë një tjetër. Irani nuk e ka Bombën. Është një fakt i tillë që ka pasuruar mjaftueshëm uranium për të prodhuar një të tillë. Pas 3 vitesh? Një? Së shpejti?
Është gjithashtu një fakt që Izraeli nuk dëshiron ta lejojë dhe ka sulmuar me forcë të plotë i pari.
Pjesa tjetër është politikë: pasi eliminoi aleatët më të rrezikshëm iranianë në Siri dhe Liban, Netanjahu ndihet më i fortë dhe, meqenëse askush nuk po e ndalon, ai ka bombarduar siç ka dashur për dekada.
Në fund të fundit, nuk është aq e rëndësishme sa ditë është Teherani larg bombës atomike, armiqësia e ndërsjellë midis Izraelit dhe Iranit është e mjaftueshme. Dhe, sigurisht, ligji i më të fortit me të cilin po mësohemi përsëri./Corriere della Sera/
Shpërthime të forta u dëgjuan në Jeruzalem, Tel Aviv dhe Beersheba pas fillimit të sulmit të ri të Iranit ndaj Izraelit, raportuan mediat izraelite.
Të paktën 25 raketa u lëshuan nga Irani. Punonjësit mjekësorë po i përgjigjen raporteve për ndikimet e raketave balistike në të gjithë vendin pas sulmit të fundit të Iranit ndaj Izraelit.
Në një rast të rrallë, Komanda e Frontit të Brendshëm ka lëshuar një alarm kombëtar.
Tre persona u plagosën rëndë në Haifa, përfshirë një 16-vjeçar dhe një 54-vjeçar, dhe të paktën 17 të tjerë u plagosën, por në gjendje më pak kritike.
Bombardimet midis Izraelit dhe Iranit kanë vazhduar prej tetë ditësh, ndërsa pritet të shohim se çfarë do të bëjnë Shtetet e Bashkuara: hyrja e tyre në luftë do të kishte pasoja të mëdha dhe Trump ka thënë se do të vendosë brenda dy javësh.
Ndërkohë, një takim midis ministrit të Jashtëm iranian dhe disa prej homologëve të tij evropianë është planifikuar për të premten në Gjenevë të Zvicrës: do të jetë i pari midis përfaqësuesve të Iranit dhe vendeve perëndimore që nga fillimi i sulmeve.
Sipas një njoftimi të publikuar të premten në faqen zyrtare të Departamentit të Thesarit të SHBA-së, administrata Trump ka vendosur sanksione të reja ndaj Iranit, përfshirë ndaj dy entiteteve me bazë në Hong Kong, si dhe sanksione të lidhura me luftën kundër terrorizmit.
Sipas Zyrës për Kontrollin e Aseteve të Huaja (OFAC), kanë për synim të paktën 20 entitete, pesë individë dhe tre anije.
Masat vijnë si pjesë e politikë së presionit të administratës Trump ndaj Iranit, veçanërishtnë këtë kohë te tensioneve me Izraelin dhe kanë për synim të godasin financimin e grupeve që SHBA i cilëson si terroriste dhe rrjetet që sipas SHBA-së, ndihmojnë programet bërthamore të Iranit.
Presidenti i Francës, Emmanuel Macron, ka shkruar mbi bisedimet diplomatike të Evropës me Iranin të planifikuara sot në Gjenevë.
Ai thotë se Franca dhe aleatët evropianë do t’i paraqesin Iranit një propozim diplomatik për t’i dhënë fund konfliktit me Izraelin.
Sipas Macron, propozimi përbëhet nga katër komponentë kryesorë.
“Irani duhet të tregojë se është i gatshëm të bashkohet me platformën për negociata që po e vendosim në tryezë”, u tha Macroni gazetarëve në Le Bourget. /Reporteri.net/
Senatori Bernie Sanders paralajmëroi kundër përfshirjes së SHBA-së në veprime ushtarake kundër Iranit, duke përmendur mbështetjen e kaluar të kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu për Luftën në Irak si një shembull paralajmërues.
Sanders përmendi dëshminë e Netanyahut në Kongres në vitin 2002, ku ai i kërkoi SHBA-së të pushtonte Irakun, duke pretenduar se udhëheqësi i ndjerë irakian Saddam Hussein po zhvillonte armë bërthamore. “Nëse e rrëzoni regjimin e Sadamit, ju garantoj se kjo do të ketë jehonë të madhe pozitive”, tha Netanyahu para se SHBA-të të pushtonin Irakun në vitin 2003.
Netanyahu “gaboi”, tha Sanders në një deklaratë.
“Lufta në Irak rezultoi në 4,492 vdekje të ushtarëve amerikanë, mbi 32,000 të plagosur dhe një kosto prej afërsisht tre trilionë dollarësh. Qindra mijëra irakianë vdiqën gjithashtu si rezultat i asaj lufte tragjike.
“Netanyahu gaboi në lidhje me luftën në Irak. Ai gabon tani. “Nuk duhet të përfshihemi në luftën e Netanyahut kundër Iranit”, shtoi Sanders. /Reporteri.net/
Një raketë iraniane goditi Beershebën në Izrael herët të premten, thanë shërbimet e emergjencës, një ditë pasi një raketë goditi një spital në të njëjtin qytet jugor. Irani tha se kishte synuar zyrën e Microsoft dhe zjarri që shpërtheu në qytet thuhet se ishte në rrugën ngjitur.
Shërbimi i shpëtimit Magen David Adom postoi një fotografi të asaj që dukej të ishte disa automjete në flakë në X.
Tha se nuk ishin raportuar të lënduar, por media izraelite më vonë e citoi atë duke thënë se pesë persona kishin pësuar lëndime të lehta.
MDA Spokesperson: Following the Red Alert sirens that were heard in the past few minutes in southern Israel, no reports of casualties have been received at this stage. MDA teams are being dispatched to scan the areas where reports were received. Updates as required pic.twitter.com/AioO24KS2a
— Magen David Adom (@Mdais) June 20, 2025
Ndërsa konflikti midis Izraelit dhe Iranit hyn në ditën e tetë, bota po mban sytë kah Presidenti amerikan, Donald Trump për të parë se çfarë do të bëjë në vijim.
Presidenti amerikan tha se do të marrë një vendim nëse do të përfshihet në luftën e Izraelit kundër Iranit në dy javët e ardhshme.
Në një deklaratë të lexuar nga sekretarja e shtypit e Shtëpisë së Bardhë, Karoline Leavitt, Trump tha se kishte një “shansë të konsiderueshme për negociata” me Iranin.
Trump ka miratuar planet për të sulmuar Iranin, por nuk ka vendosur nëse do t’i vazhdojë ato apo jo, kanë thënë burime CBS news.
Ai thuhet se po shqyrton një sulm ndaj objektit nëntokësor të pasurimit të uraniumit të Iranit në Fordo, sipas CBS. Vetëm SHBA-të konsiderohen të kenë një bombë që mund të jetë mjaftueshëm e madhe për të shkatërruar kompleksin nëntokësor.
Konflikti midis Izraelit dhe Iranit dhe paralajmërimi i Trumpit ka mbushur edhe sot ballinat e mediave ndërkombëtare.
Presidenti Trump “duket se po e zbut qëndrimin e tij”, raporton Telegraph pasi tha se do të merrte një vendim në lidhje me nisjen e sulmeve ajrore nga SHBA-të brenda dy javësh, duke e shtyrë një veprim ndërsa ekziston mundësia e bisedimeve.
Financial Times thotë se dritarja dyjavore ngre perspektivën e bisedimeve të SHBA-së me Iranin.
Ndërsa Times e përshkruan “lehtësimin” dyjavor të Trump si një “hap prapa nga pragu i greminës”. Gazeta thotë se presidenti amerikan po kërkon një “distancim” pasi këshilltarët u shqetësuan për aftësinë e Iranit për të synuar bazat amerikane në Lindjen e Mesme.
Po sot, Ministrat e jashtëm nga Mbretëria e Bashkuar, Franca dhe Gjermania do të takohen me homologun e tyre iranian Abbas Araqchi në Gjenevë, me qëllim krijimin e një rruge kthimi në diplomaci mbi programin e tij bërthamor.
Takimi vjen një ditë pasi Presidenti i SHBA-së, Donald Trump vendosi një afat dy-javor për të vendosur nëse SHBA-të do t’i bashkohen luftës së Izraelit kundër Iranit, për të lejuar që negociatat të vazhdojnë.
Sekretari i jashtëm i Mbretërisë së Bashkuar, David Lammy, duke folur pas një takimi me homologun e tij amerikan Marco Rubio të enjten, tha se ishte “koha për t’i dhënë fund skenave të rënda në Lindjen e Mesme dhe për të parandaluar një përshkallëzim rajonal që nuk do t’i sillte dobi askujt”.
Bisedimet do të mbahen në Gjenevë, ku një marrëveshje fillestare midis Iranit dhe fuqive botërore për të frenuar programin e tij bërthamor në këmbim të heqjes së sanksioneve u arrit në vitin 2013, përpara një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse në vitin 2015. Negociatat e fundit bërthamore midis Iranit dhe SHBA-së dështuan kur Izraeli nisi sulmin e tij të papritur ndaj Iranit më 12 qershor./Reporteri.net/
Ndërsa Izraeli dhe Irani nisin sulme ndaj njëri-tjetrit për të shtatën ditë radhazi, rajoni po përgatitet me ankth për një konflikt të mundshëm më të gjerë. Por mbeten pikëpyetje në lidhje me aftësinë e të dy palëve për të financuar një përpjekje të qëndrueshme lufte.
Të premten, Izraeli vrau disa komandantë të lartë ushtarakë iranianë dhe shkencëtarë bërthamorë dhe dëmtoi disa nga centralet e tyre bërthamore. Që atëherë, kjo ka shkaktuar dëme në pjesë të sektorit të karburanteve fosile të Iranit. Në përgjigje, Irani ka nisur sulme me raketa ndaj ndërtesave qeveritare dhe zonave urbane në Izrael.
Deri të enjten, 240 persona ishin vrarë në sulmet izraelite, ndërsa të paktën 24 persona ishin vrarë në sulmet iraniane.
Por konflikti po u kushton gjithashtu të dy kombeve miliarda dollarë dhe mund të pengojë rritjen e tyre ekonomike dhe të ngrejë shqetësime në lidhje me planifikimin fiskal afatgjatë.
Cilat janë kostot e luftës për Izraelin?
Operacionet e zgjatura ushtarake të Izraelit në Gaza që nga tetori i vitit 2023 dhe përshkallëzimi i fundit me Iranin e kanë shtyrë vendin në periudhën më të kushtueshme të konfliktit në historinë e tij.
Sipas një raporti të gazetës izraelite të biznesit Calcalist të botuar në janar, kostoja kumulative vetëm e luftës në Gaza arriti në 250 miliardë shekel (67.5 miliardë dollarë) deri në fund të vitit 2024.
Një raport i 15 qershorit nga agjencia izraelite e lajmeve Ynet News , duke cituar një ish-këshilltar financiar të shefit të shtabit të ushtrisë izraelite, vlerëson se vetëm dy ditët e para të luftimeve me Iranin i kushtuan Izraelit 5.5 miliardë shekel (afërsisht 1.45 miliardë dollarë). Me këtë ritëm, një konflikt i zgjatur me Iranin mund të bëjë që Izraeli të tejkalojë kostot e luftës në Gaza në fund të vitit 2024 brenda shtatë javësh.
Edhe para përshkallëzimit aktual me Iranin, Izraeli e kishte rritur ndjeshëm buxhetin e tij të mbrojtjes mes konflikteve të shumta rajonale dhe luftës në Gaza. Nga 60 miliardë shekel (17 miliardë dollarë) në vitin 2023, ai u rrit në 99 miliardë shekel (28 miliardë dollarë) në vitin 2024. Parashikimet për vitin 2025 sugjerojnë se mund të arrijë në 118 miliardë shekel (34 miliardë dollarë).
Ministria e Financave ka vendosur një kufi deficiti prej 4.9 përqind të produktit të brendshëm bruto (PBB) të Izraelit për këtë vit fiskal, ekuivalent me 105 miliardë shekel (27.6 miliardë dollarë). Shpenzimet më të larta ushtarake do ta vinin këtë në rrezik, raporton Al Jazeera.
Si do të ndikojë konflikti i fundit në profilin e borxhit të Izraelit?
Pavarësisht një rritjeje të kohëve të fundit të të ardhurave të parashikuara nga taksat – nga 517 miliardë në 539 miliardë shekel (148 miliardë në 154 miliardë dollarë) – parashikimi i rritjes së Izraelit për vitin 2025 është rishikuar poshtë nga 4.3 në 3.6 përqind.
]Sipas CofaceBDI, gati 60,000 kompani izraelite u mbyllën në vitin 2024 për shkak të mungesës së fuqisë punëtore, ndërprerjeve logjistike dhe uljes së besimit në biznes. Përveç kësaj, mbërritjet e turistëve mbeten nën nivelet para tetorit 2023.
Këto tendenca mund të përkeqësohen në rast të një lufte të plotë me Iranin.
S&P Global Ratings lëshoi një paralajmërim të ashpër të martën në lidhje me cenueshmërinë e ekonomisë izraelite.
Agjencia tha se vazhdimi i fushatës luftarake të Izraelit, veçanërisht nëse përballet me një përgjigje të qëndrueshme dhe strategjike iraniane, mund të çojë në një ulje të vlerësimit të kreditit të Izraelit nga A në A-. Nëse kjo do të ndodhte, ka të ngjarë të rriste kostot e huamarrjes dhe të dobësonte besimin e investitorëve në ekonominë izraelite.
Si ndikohet industria e karburanteve fosile në Iran?
Eksportet e naftës së Iranit duket se kanë rënë ndjeshëm ditët e fundit. Eksportet totale të naftës bruto dhe të kondensuara të Iranit parashikohet të arrijnë në 102,000 fuçi në ditë në javën që përfundon të dielën. Kjo është më pak se gjysma e 242,000 fuçive në ditë që ka eksportuar mesatarisht këtë vit, sipas të dhënave nga firma analitike Kpler.
Më e rëndësishmja, eksportet nga ishulli Kharg, nga i cili Irani eksporton më shumë se 90 përqind të naftës së tij, duket se janë ndalur plotësisht që nga e premtja. Asnjë anije cisternë nuk ishte ankoruar në ishullin Kharg të hënën, sipas të dhënave satelitore të gjurmimit të anijeve LSEG.
Sipas Administratës Amerikane të Informacionit për Energjinë (EIA), Irani prodhoi mesatarisht 3.4 milionë fuçi naftë të papërpunuar në ditë në vitin 2025, me Kinën që duket të jetë blerësi kryesor i huaj. Pjesa më e madhe e naftës që prodhon Irani është për konsum të brendshëm.
Të shtunën, Irani ndaloi pjesërisht prodhimin e gazit në fushën e gazit South Pars në Gjirin Persik, pasi ajo u godit nga raketat izraelite. South Pars, të cilën Irani e ndan me Katarin, është fusha më e madhe e gazit në botë. Ajo është përgjegjëse për pothuajse 80 përqind të prodhimit të përgjithshëm të gazit të Iranit.
Shkalla e dëmit në fushën e Parsit Jugor nuk dihet ende. Përveç kësaj, Izraeli shënjestroi rafinerinë Shahr Rey jashtë Teheranit, si dhe objektet e magazinimit të karburantit rreth kryeqytetit. Ndikimi i plotë i këtyre sulmeve në prodhim nuk dihet.
Çfarë roli luajnë sanksionet kundër Iranit?
Irani u godit nga sanksionet ekonomike të SHBA-së pas Revolucionit Islamik dhe krizës së pengjeve në ambasadën amerikane të vitit 1979, dhe më pas për shkak të programit të tij bërthamor.
Në një përpjekje për të ushtruar presion mbi Teheranin që të binte dakord për një marrëveshje mbi programin e tij bërthamor, administrata e presidentit të atëhershëm të SHBA-së, Barack Obama, bindi disa ekonomi të mëdha botërore që të zvogëlonin ose të ndalonin blerjen e naftës nga Irani, duke përdorur një valë sanksionesh shtesë.
Këto sanksione u lehtësuan pasi Irani arriti marrëveshjen e Planit të Përbashkët Gjithëpërfshirës të Veprimit (JCPOA) me SHBA-në, Rusinë, Kinën, Francën, Gjermaninë, Mbretërinë e Bashkuar dhe Bashkimin Evropian në vitin 2015.
Vitin pasardhës, Irani eksportoi 2.8 milionë fuçi produkte nafte çdo ditë.
Por Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, rivendosi sanksionet në vitin 2018 gjatë mandatit të tij të parë dhe shtoi sanksione të reja, duke ushtruar përsëri presion mbi shumicën e vendeve të tjera që të ndalonin blerjen e naftës bruto iraniane. Rezultati, sipas EIA-s, ishte se Teherani do të fitonte vetëm 50 miliardë dollarë të ardhura nga eksporti i naftës në vitet 2022 dhe 2023, ose rreth 200,000 fuçi në ditë të eksporteve të naftës bruto, më pak se 10 përqind e niveleve të vitit 2016. Si rezultat, sanksionet kanë shkatërruar fitimet valutore të Iranit.
Irani ka shmangur kolapsin ekonomik falë pjesërisht Kinës, blerësit kryesor të naftës së tij dhe një nga vendet e pakta që ende tregton me Teheranin.
Megjithatë, humbja e të ardhurave për shkak të sanksioneve e ka privuar vendin nga zhvillimi ekonomik afatgjatë dhe ka rrezikuar aftësinë e Teheranit për të riparuar infrastrukturën e tij të rrënuar.
Presidenti Masoud Pezeshkian ka theksuar vazhdimisht seriozitetin e situatës ekonomike me të cilën përballet vendi, duke deklaruar se situata në Teheran është më sfiduese sesa gjatë Luftës Iran-Irak në vitet 1980.
Në mars, ai kritikoi hapur raundin e fundit të sanksioneve të SHBA-së që synojnë cisternat që transportojnë naftë iraniane.
Cilat janë sfidat e tjera për Iranin?
Irani përballet gjithashtu me një sërë kufizimesh të tjera – mungesa e energjisë dhe ujit, një monedhë në rënie dhe pengesa ushtarake midis aleatëve të tij rajonalë – të cilat janë përkeqësuar të gjitha nga sanksionet.
Mungesa e investimeve, rënia e prodhimit të gazit natyror dhe ujitja joefikase po çojnë në ndërprerje të energjisë elektrike dhe mungesë uji.
Ndërkohë, monedha iraniane (rial) ka humbur më shumë se 90 përqind të vlerës së saj kundrejt dollarit që kur sanksionet u rivendosën në vitin 2018, sipas faqeve të internetit të tregtimit të këmbimit valutor.
Ndërsa norma zyrtare e inflacionit është rreth 40 përqind, disa ekspertë iranianë kanë thënë se në fakt është më e lartë se 50 përqind. “Është e vështirë të gjesh shifra të sakta”, tha Hamzeh Al Gaaod, një analist ekonomik në TS Lombard, një firmë kërkimore politike.
“Por ajo që mund të themi është se vitet e sanksioneve kanë shkaktuar presion inflacionist, duke përfshirë zhvlerësimin e rialit. Kjo nga ana tjetër e bën importimin e mallrave nga jashtë më të shtrenjtë”, tha Al Gaaod për Al Jazeera.
Në janar, agjencia e lajmeve Tasnim citoi kreun e Institutit të Punës dhe Mbrojtjes Sociale të Iranit, Ebrahim Sadeghifar, i cili tha se 22 deri në 27 përqind e iranianëve tani jetojnë nën kufirin e varfërisë.
Papunësia është 9.2 përqind. Megjithatë, Asambleja Supreme e Përfaqësuesve të Punëtorëve të Iranit, e cila përfaqëson interesat e punëtorëve, ka vlerësuar se numri real i njerëzve pa qasje në punë që u mundëson atyre të jetojnë është shumë më i lartë.
Sa mund të shpenzojë Irani?
Sipas Al Gaaod, Teherani ka një “buxhet relativisht të vogël për qëllime ushtarake”. Ai vlerësoi se tre deri në pesë përqind e PBB-së së Iranit shpenzohet për mbrojtje, që arrin në afërsisht 12 miliardë dollarë.
Teherani ka 33 miliardë dollarë rezerva valutore që teorikisht mund t’i përdorë. Por Al Gaaod tha: “Këtu Irani po mbetet prapa. Përdorimi i rezervave për konflikte ushtarake afatshkurtra do t’i paralizonte ata në planin afatgjatë.”
“Në ditët e fundit, kemi qenë dëshmitarë të ndjenjës së ‘mbledhjes nën flamur’, domethënë të mbështetjes së autoriteteve. Por nëse Irani përjeton më shumë sulme dhe evakuime të civilëve, ky zell mbështetjeje mund të shuhet lehtësisht”, tha ai. /Reporteri.net/
Forcat Mbrojtëse Izraelite (IDF) thonë se kanë kryer dhjetëra sulme gjatë natës, duke synuar disa vende në Teheran me më shumë se 60 avionë luftarakë izraelitë.
Rreth 120 municione u përdorën për të kryer sulmet, të cilat kishin në shënjestër vendet e prodhimit të raketave ushtarake dhe një qendër kërkimore bërthamore, të cilën ushtria izraelite thotë se ishte e përfshirë në zhvillimin e armëve bërthamore të Iranit.
Gjatë natës, IDF tha gjithashtu se Irani kreu sulme ndaj Izraelit, me raportime për goditje në jug të vendit.
Irani nuk ka komentuar për këto sulme. /Reporteri.net/
Imazhe të reja satelitore me rezolucion të lartë të publikuara sot nga Maxar Technologies tregojnë dëme të konsiderueshme në kompleksin e reaktorit të ujit të rëndë të Iranit pranë qytetit Arak, rreth 230 kilometra në jugperëndim të Teheranit.
Bëhet e ditur se imazhet tregojnë dëme të rënda në kupolën kryesore të reaktorit.
Përveç vetë kupolës, pjesë të tjera të objektit u dëmtuan gjithashtu.
Të paktën dy kulla u shkatërruan pjesërisht, ndërsa dy struktura aty pranë u shkatërruan plotësisht.
Si Izraeli ashtu edhe Irani konfirmuan sot se reaktori i Arak ishte shënjestra e sulmit.
Ndryshe, katërmbëdhjetë aeroplanë ushtarakë mallrash nga SHBA-ja dhe Gjermania, të ngarkuar me pajisje dhe furnizime për të mbështetur ushtrinë, kanë mbërritur në Izrael mes konfliktit të tij me Iranin, njoftoi ministria izraelite e mbrojtjes.
Ministria tha në një deklaratë se aeroplanët janë pjesë e urave ajrore dhe detare që kanë qenë në funksionim që nga fillimi i sulmit izraelit kundër Iranit më 13 qershor. /Telegrafi/
Reporteri.net është gazetë online e lajmeve nga vendi dhe bota. Qëllim kryesor ka informimin e drejtë, të paanshëm dhe të shpejtë. Reporteri.net, në pronësi të “R Media L.L.C.”, është themeluar në mars të vitit 2019 dhe drejtohet nga gazetarët Bekim Kabashi dhe Mentor Gjergjaj.
E-Mail: info@reporteri.net
Marketing: marketing@reporteri.net
Adresa: Rr. UÇK, Nr. 102/11 10000 Prishtinë, Kosovë
