Presidenti amerikan, Joe Biden, dhe ish-presidenti Donald Trump, kandidat për president të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, në përballjen e tyre të parë për zgjedhjet e vitit 2024, shkëmbyen një sërë informacionesh të rreme e mashtruese, raporton Associated Press, transmeton Reporteri.net.
Trump, gabimisht, i komentoi trazirat e 6 janarit në Kapitol se një numër relativisht i vogël u futën brenda dhe keqinformoi për fuqinë ekonomike gjatë administratës së tij.
Biden, i cili pretendon të mbështetet më shumë në ekzagjerime dhe zbukurime, sesa gënjeshtra të hapura, shpërndau keqinformata për çmimin e insulinës dhe gjithashtu mbivlerësoi atë që e tha Trumpi për përdorimin e dezinfektuesit për ta luftuar koronavirusin Covid-19.
Më poshtë gjeni një verifikim të fakteve nga Associated Press me pretendimet e rreme dhe mashtruese të të dy kandidatëve gjatë debatit të së enjtes, më 27 qershor 2024.
Donald Trump. “Po flasin për një numër relativisht të vogël njerëzish që shkuan në Kapitol dhe në shumë raste u drejtuan brenda nga policia”.
FAKT: E pavërtetë. Sulmi në Kapitol të SHBA-së ishte sulmi më vdekjeprurës në selinë e pushtetit amerikan në mbi 200 vjet. Siç edhe dokumentohet në video të realizuara, fotografi e nga njerëzit që ishin në vendngjarje, mijëra persona hynë në hapësirat e ‘Capitol Hill’ ku edhe ndodhi skena më brutale e sulmeve me policinë.
Në një memorandum të brendshëm që u shkrua më 7 mars 2023, shefi i policisë në Kapitol, J.Thomas Manger, tha se pretendimi se “oficerët tanë ndihmuan rebelët dhe ishin “guidë turistike”, është i rremë”.
Një zëdhënës i policisë në Kapitol konfirmoi autenticitetin e memorandumit për Associated Press. Më shumë se 1,400 njerëz janë akuzuar për krime federale që rrjedhin nga po kjo trazirë. Më shumë se 850 persona janë fajtorë për krime dhe 200 të tjerë janë dënuar.
Donald Trump, për veprimet e kryetares së atëhershme të Dhomës së Përfaqësuesve, Nancy Pelosi, më 6 janar: “Sepse i ofrova asaj 10,000 ushtarë ose Gardën Kombëtare dhe ajo i refuzoi”.
FAKT: Pelosi nuk drejtoi Gardën Kombëtare. Derisa Kapitoli u sulmua, ajo dhe udhëheqësi i atëhershëm i shumicës në Senat, Mitch McConnell kërkuan ndihmë ushtarake, duke përfshirë edhe Gardën Kombëtare.
Bordi i Policisë së Kapitolit mori vendim nëse do të thërriste trupat e Gardës Kombëtare në Kapitol. Ai përbëhej nga Rreshteri i Dhomës së Përfaqësuesve, Rreshteri i Senatit për Armë dhe Arkitekti i Kapitolit. Bordi vendosi të mos thërriste roje përpara kryengritjes, por më në fund kërkoi ndihmë pasi trazirat kishin filluar tashmë të përkeqësoheshin dhe trupat mbërritën disa orë më vonë.
Rreshteri i Dhomës së Armëve i raportoi Pelosit dhe Rreshteri i Senatit në Armët i raportoi McConnell. Nuk ka asnjë provë që as Pelosi, as McConnell i kanë udhëzuar zyrtarët e sigurisë që të mos thërrisnin rojen paraprakisht. Drew Hammill, një zëdhënës i atëhershëm i Pelosit, tha pas sulmit se Pelosi nuk ishte informuar kurrë për një kërkesë të tillë.
Donald Trump për Bidenin: “Ai dëshiron t’i katërfshojë taksat tuaja”.
FAKT: E pasaktë. Trumpi e ka përdorur këtë deklaratë nëpër mitingje, por nuk ka asnjë fakt. Biden në fakt dëshiron të parandalojë rritjen e taksave për këdo që fiton më pak se 400,000 dollarë, që është shumica dërrmuese e taksapaguesve.
Më e rëndësishmja, propozimi i buxhetit të Bidenit nuk i rrit taksat aq sa pretendon Trumpi, megjithëse rritjet janë të përqendruara te korporatat dhe te të pasurit. Uljet e taksave nga Trumpi për vitin 2017 për individët do të skadojnë pas vitit 2025, sepse ato nuk ishin financuar plotësisht kur u bënë ligj.
Trumpi, duke iu referuar 6 janarit 2021, ditën kur një turmë mbështetësish të tij sulmuan Kapitolin në një përpjekje për të ndaluar certifikimin e fitores së Bidenit dhe përmbysnin rezultatin e zgjedhjeve presidenciale. “Më 6 janar kishim taksat më të ulëta ndonjëherë. Ne patëm rregulloret më të ulëta ndonjëherë më 6 janar”.
FAKT: Tatimi aktual federal mbi të ardhurat u krijua në vitin 1913 dhe normat e taksave janë luhatur ndjeshëm gjatë dekadave. Normat ishin më të ulëta në vitin 1920, pak para “Depresionit të Madh” (rënia ekonomike mbarëbotërore që filloi në vitin 1929 dhe zgjati deri rreth vitit 1939). Trumpi uli taksat gjatë mandatit të tij në Shtëpinë e Bardhë, por normat nuk ishin më të ulëtat në histori.
Rregulloret qeveritare gjithashtu kanë rënë dhe kanë ndryshuar në historinë e vendit, por ka pasur një rritje të përgjithshme të rregulloreve ndërsa vendi u modernizua dhe popullsia u shtua. Tani ka shumë rregulla të tjera që mbulojnë mjedisin, punësimin, transaksionet financiare dhe aspekte të tjera të jetës së përditshme. Ndërsa Trumpi shkurtoi disa rregullore, ai nuk e ktheu vendin në ditët më pak të rregulluara.
Joe Biden: “Është 15 dollarë për një insulinë, në krahasim me 400 dollarë”.
FAKT: Jo, nuk është e saktë. Kostot prej xhepit për insulinë për amerikanët më të moshuar u kufizuan në 35 dollarë në ‘Aktin e Reduktimit’ të Inflacionit të vitit 2022 që Presidenti Joe Biden nënshkroi në ligj. Kjo hyri në fuqi vitin e kaluar, kur shumë prodhues ilaçesh njoftuan se do të ulnin çmimin e ilaçit në 35 dollarë për shumicën e përdoruesve me sigurime private. Por Bideni vazhdimisht e rrit shifrën kur thotë se shumë njerëz paguanin deri në 400 dollarë në muaj. Njerëzit me diabet që kanë sigurime shëndetësore paguanin rreth 450 dollarë në vit përpara se të bëhej ky ligj, zbuloi një studim i Departamentit të Shëndetësisë dhe Shërbimeve Njerëzore i publikuar në dhjetor të vitit 2022.
Donald Trump duke promovuar rekordet e veta për mjedisin, tha se “gjatë katër viteve të mia, kam pasur shifrat më të mira mjedisore ndonjëherë” dhe se ai mbështet ajrin dhe ujin “e pandotur”.
FAKT: Kjo është larg së vërtetës. Gjatë mandatit të tij presidencial, Trumpi hoqi disa dispozita të Aktit të Ujit të Pastër, lehtësoi rregulloret për kompanitë e qymyrit, naftës dhe gazit dhe tërhoqi SHBA-në nga marrëveshja e Parisit për klimën. Kur zjarret e fuqishme goditën Kaliforninë në vitin 2020, Trumpi hodhi poshtë konsensusin shkencor se ndryshimi i klimës kishte luajtur një rol. Trumpi hodhi poshtë gjithashtu paralajmërimet e shkencëtarëve për ndryshimin klimatike dhe propozoi në mënyrë rutinore shkurtime të thella për Agjencinë për Mbrojtjen e Mjedisit. Këto reduktime u bllokuan nga ligjvënësit demokratë dhe republikanë.
Donald Trump: “Problemi që ata kanë është se ata janë radikalë sepse do t’i marrin jetën një fëmije në muajin e tetë, në muajin e nëntë, madje edhe pas lindjes, pas lindjes”.
FAKT: Trumpi iu referua në mënyrë të pasaktë abortit pas lindjes. Vrasja e foshnjave është kriminalizuar në çdo shtet dhe asnjë shtet nuk ka miratuar një ligj që lejon vrasjen e një foshnjeje pas lindjes.
Mbrojtësit e të drejtave të abortit thonë se terma si ky dhe “abortet e vonshme” përpiqen të stigmatizojnë abortet më vonë gjatë shtatzënisë. Abortet e mëvonshme gjatë shtatzënisë janë jashtëzakonisht të rralla. Në vitin 2020, më pak se 1% e aborteve në Shtetet e Bashkuara u kryen në javën e 21-të ose pas 21 javësh, sipas Qendrave për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve.
Abortet e mëvonshme gjatë shtatzënisë gjithashtu janë zakonisht rezultat i komplikimeve serioze, siç janë anomalitë e fetusit, që vënë në rrezik jetën e gruas ose fetusit, thonë ekspertët mjekësorë.
Donald Trump për gazetarin e Wall Street Journal, Evan Gershkovich, i cili u arrestua në Rusi: “Ai duhet ta kishte nxjerrë nga burgu shumë kohë më parë, por Putini me siguri po kërkon miliarda e miliarda dollarë sepse ai paguhet çdo herë atë”.
FAKT: Trumpi gabon kur thotë se Bideni paguan çdo lloj tarife “çdo herë” për të siguruar lirimin e pengjeve dhe amerikanëve të ndaluar gabimisht. Nuk ka gjithashtu asnjë provë se Putini po kërkon ndonjë para për të liruar Gershkovich. Ashtu si në administratën Trump, marrëveshjet gjatë administratës së Bidenit që sollën pengje dhe të burgosur përfshinin shkëmbime të burgosurish e jo transferime parash.
Referenca e Trumpit për paratë duket se ka të bëjë me marrëveshjen e vitit 2023, në të cilën SHBA-ja siguroi lirimin e pesë amerikanëve të arrestuar në Iran pasi miliarda dollarë në asete të ngrira iraniane u transferuan nga bankat në Korenë e Jugut në Katar. SHBA-ja ka thënë se paratë do të mbahen në llogari të kufizuara dhe do të mund të përdoren vetëm për mallra humanitare, si ilaçe dhe ushqime.
Joe Biden: Trumpi u tha amerikanëve që të “injektojnë dezinfektues” në krahët e tyre për të trajtuar COVID-19.
FAKT: Kjo është e mbivlerësuar. Përkundrazi, Trumpi pyeti nëse do të ishte e mundur të injektohej dezinfektuesi.
“Dhe më pas unë shoh dezinfektuesin kur e lufton koronavirusin në një minutë”, tha ai në një konferencë për media në prill të vitit 2020.”Dhe a ka ndonjë mënyrë që ne mund të bëjmë diçka të tillë, të injektohemi, sepse, e shihni se futet në mushkëri dhe bën një veprim të jashtëzakonshëm në mushkëri, kështu që do të ishte interesante të kontrollohej kjo… do t’ju duhet të përdorni mjekët, por mua më tingëllon interesante. Pra, do të shohim, por i gjithë koncepti i dritës, mënyra se si e vret atë në një minutë. Kjo është mjaft e fuqishme”.
Donald Trump: “Ajo që ai i ka bërë popullatës me ngjyrë është e tmerrshme, duke përfshirë faktin që për 10 vjet ai i quajti ata “super grabitqarë”… Ne nuk mund ta harrojmë këtë – super grabitqarët … Dhe ata janë ofenduar shumë për këtë”.
FAKT: Ky pretendim i përsëritur shpesh nga Trumpi që daton nga fushata e tij gjatë vitit 2020 është i pavërtetë. Ishte Hillary Clinton, asokohe zonja e parë, e cila përdori termin “super grabitqar” për të mbrojtur projektligjin kundër krimeve të vitit 1994 që Bideni ishte bashkautor më shumë se tridhjetë vjet më parë. Biden paralajmëroi për “grabitqarët” në një fjalim të tij në mbështetje të projektligjit.
Donald Trump, duke iu referuar Bidenit: “Ai është ai që vrau njerëzit në një kufi dhe përmbyti qindra mijëra njerëz duke i çuar në vdekje dhe gjithashtu vrau qytetarë tanë kur ata hyjnë nga kufijtë.”
FAKT: Një fluks masiv i emigrantëve që vijnë në SHBA ilegalisht përtej kufirit jugor ka çuar në një numër pretendimesh të rreme dhe mashtruese nga Trumpi. Për shembull, ai pretendon rregullisht se vendet e tjera po i zbrazin burgjet dhe institucionet mendore për t’i dërguar në SHBA. Nuk ka asnjë provë për ta mbështetur këtë.
Trumpi ka argumentuar gjithashtu se fluksi i emigrantëve po shkakton rritje të kriminalitetit në SHBA, megjithëse statistikat në fakt tregojnë se krimi i dhunshëm është në rënie.
Kohët e fundit ka pasur krime të profilit të lartë me urrejtje që dyshohet se janë kryer nga njerëz në vend në mënyrë të paligjshme. Por statistikat e FBI-së nuk i ndajnë krimet sipas statusit të imigracionit të sulmuesit, as nuk ka ndonjë provë për një rritje të krimit të kryer nga emigrantët, qoftë përgjatë kufirit SHBA-Meksikë ose në qytete që shohin fluksin më të madh të emigrantëve, si New Yorku. Studimet kanë gjetur se njerëzit që jetojnë në vend ilegalisht kanë më pak gjasa se amerikanët e lindur në vend që të arrestohen për krime të dhunshme, droge dhe pronësie. Për më shumë se një shekull, kritikët e emigracionit kanë kërkuar të lidhin të sapoardhurit me krimin. Në vitin 1931, Komisioni Wickersham nuk gjeti asnjë provë që mbështeste një lidhje midis imigrimit dhe rritjes së krimit, dhe shumë studime që atëherë kanë arritur në përfundime të ngjashme.
Teksasi është i vetmi shtet që gjurmon krimet sipas statusit të imigracionit. Një studim i vitit 2020 i botuar nga Akademia Kombëtare e Shkencave zbuloi se “shkalla më e ulëta e arrestimit të krimeve” midis njerëzve në Shtetet e Bashkuara në mënyrë të paligjshme është sesa me emigrantët e ligjshëm ose vendasit.
Disa krime renditen duke pasur parasysh numrin e madh të emigrantëve. Në vitin 2021 kishte rreth 10.5 milionë njerëz ilegalisht në vend, sipas vlerësimit të fundit nga “Pew Research Center”, një shifër që pothuajse me siguri është rritur me flukse të mëdha në kufi. Në vitin 2022, Byroja e Regjistrimit vlerësoi popullsinë e lindur jashtë vendit në 46.2 milionë, ose gati 14% në total, me shumicën e shteteve që panë rritje të përqindjes dyshifrore në dhjetëra vitet e fundit.
Joe Biden duke iu referuar Trumpit pas tubimit vdekjeprurës të nacionalistëve të bardhë në Charlottesville, Virxhinia, më 2017: “Ai që tha se unë mendoj se ata janë njerëz të mirë në të dyja anët”.
FAKT: Trumpi i përdori ato fjalë për të përshkruar pjesëmarrësit e tubimit vdekjeprurës, i cili ishte planifikuar nga nacionalistët e bardhë. Por siç kanë theksuar mbështetësit e Trumpit, ai gjithashtu tha atë ditë se nuk po fliste për neo-nazistët dhe nacionalistët e bardhë të pranishëm.
“Kishit disa njerëz shumë të këqij në atë grup”, tha Trumpi gjatë një konference për media disa ditë pas tubimit, “por ju kishit gjithashtu njerëz që ishin njerëz shumë të mirë, në të dyja anët”.
Më pas ai shtoi se nuk po fliste për “neo-nazistët dhe nacionalistët e bardhë, sepse ata duhet të dënohen plotësisht”. Në vend të kësaj, tha ai, mediat ishin të padrejta në trajtimin e tij ndaj protestuesve që ishin atje për të protestuar në mënyrë të pafajshme dhe ligjore kundër heqjes së një statuje të gjeneralit konfederativ Robert E. Lee.
Tubimi i planifikuar nga nacionalistët e bardhë tronditi kombin amerikan kur gjithçka shpërtheu në kaos, përleshje të dhunshme në rrugë, thirrje raciste dhe antisemitike, bomba tymuese dhe së fundi, një veturë që u fut me shpejtësi në turmën që ishin kundër protestuesve, duke vrarë një person dhe duke plagosur dhjetëra të tjerë.
Donald Trump: “Kemi pasur ekonominë më të madhe në histori”.
FAKT: Kjo është e pasaktë. Para së gjithash, pandemia shkaktoi një recesion masiv gjatë presidencës së tij. Qeveria mori hua 3.1 trilion dollarë më 2020 për të stabilizuar ekonominë. Trumpi në mandatin e tij pati shifra me më pak vende pune sesa kur mori postin në Shtëpinë e Bardhë.
Por edhe nëse hiqni problemet e shkaktuara nga pandemia, rritja ekonomike ishte mesatarisht 2.67% gjatë tre viteve të para të Trumpit. Kjo është mjaft solide. Por nuk është aspak afër mesatares 4% gjatë dy mandateve të Bill Clintonit nga 1993 deri në vitin 2001, sipas Byrosë së Analizave Ekonomike. Në fakt, rritja ka qenë më e fortë deri më tani nën presidencën Biden sesa nën presidencën Trump.
Trumpi ishte shkaktar që shkalla e papunësisë të binte deri në 3.5% para pandemisë. Por përsëri, shkalla e pjesëmarrjes në fuqinë punëtore për njerëzit 25 deri në 54 vjeç – thelbi i popullsisë së punës në SHBA – ishte më e lartë nën presidencën e Clintonit. Shkalla e pjesëmarrjes ka qenë gjithashtu më e lartë nën presidencën Biden sesa nën presidencën Trump.
Trumpit gjithashtu i pëlqen të flasë se sa i ulët ishte inflacioni nën mandatin e tij. Benzina ra deri në 1.77 dollarë për gallon. Por, sigurisht, kjo rënie çmimi ndodhi gjatë bllokimeve pandemike kur pak njerëz po vozisnin veturat e tyre. Çmimet e ulëta ishin për shkak të një krize globale shëndetësore e jo nga politikat e Trumpit.
Në mënyrë të ngjashme, normat mesatare të hipotekave 30-vjeçare ranë në 2.65% gjatë pandemisë. Ato norma të ulëta ishin një nënprodukt i përpjekjeve të Rezervës Federale për të mbështetur një ekonomi të dobët, në vend të shenjës së fuqisë që Trumpi tani sugjeron se ishte.
Joe Biden: “E vërteta është se unë jam i vetmi president në këtë shekull që nuk kam asnjë – këtë dekadë – asnjë trupë ushtarake që vdes kudo në botë – në krahasim me Trumpin”.
FAKT: Të paktën 16 anëtarë të shërbimit janë vrarë në sulme armiqësore që kur Bideni mori detyrën në janar të vitit 2021. Më 26 gusht 2021, 13 ushtarë vdiqën gjatë një sulmi vetëvrasës në Aeroportin Ndërkombëtar Hamid Karzai në Kabul, Afganistan, ndërsa trupat amerikane u tërhoqën nga vendi. Një dron nga armiqtë vrau tre anëtarë të shërbimit amerikan në një bazë shkretëtire në Jordani më 28 janar të këtij viti.
Joe Biden: “159 ose 58, nuk e dinë një numër të saktë, historianë presidencialë, ata kanë pasur takime dhe kanë votuar – kush është presidenti më i keq në historinë amerikane… Ata thanë se ai (Trumpi) ishte më i keqi në të gjithë historinë amerikane. Ky është një fakt. Kjo nuk është hamendje”.
FAKT: Kjo është pothuajse e saktë por jo plotësisht. Sondazhi në fjalë, një projekt nga profesorë në Universitetin “Houston” dhe Universitetin “Coastal Carolina”, përfshinte 154 përgjigje, nga 525 të anketuar të ftuar për të marrë pjesë.
Donald Trump për protestat në Minneapolis pas vrasjes së George Floyd: “Nëse nuk do ta sillja unë Gardën Kombëtare, ai qytet do të ishte shkatërruar”.
FAKT: Trumpi nuk e thirri Gardën Kombëtare në Minneapolis gjatë trazirave pas vdekjes së George Floyd. Guvernatori i Minesotës, Tim Walz, e vendosi Gardën Kombëtare në qytet.
Marrë nga Associated Press / Përgatiti në shqip gazeta online Reporteri.net
Reporteri.net është gazetë online e lajmeve nga vendi dhe bota. Qëllim kryesor ka informimin e drejtë, të paanshëm dhe të shpejtë. Reporteri.net, në pronësi të “R Media L.L.C.”, është themeluar në mars të vitit 2019 dhe drejtohet nga gazetarët Bekim Kabashi dhe Mentor Gjergjaj.
E-Mail: info@reporteri.net
Marketing: marketing@reporteri.net
Adresa: Rr. UÇK, Nr. 102/11 10000 Prishtinë, Kosovë
