I dërguari i Shteteve të Bashkuara për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, ka dhënë disa deklarata të fuqishme sot në Bruksel gjatë një bashkëbisedimi të hapur, online, me gazetarë, ku pjesë ishte edhe Gazeta Online Reporteri.net.

Escobar, e ka quajtur “katastrofik” dhe “jokompetent” vendimin e autoriteteve të Kosovës për të zbatuar rregulloren e Bankës Qendrore të Kosovës (BQK) që e përcakton euron si valutën e vetme për kryerje të pagesave me para të gatshme.

Escobar i ka përmendur disa arsye pse SHBA-ja nuk pajtohet me mënyrën e zbatimit të rregullores së BQK-së: shpejtësia me të cilën është zbatuar, mungesa e ofrimit të ndonjë alternative për të pranuar paratë, nuk janë kontaktuar komunitetet e prekura prej vendimit, komuniteti ndërkombëtar ka pasur vështirësi që ta bindë Kosovën që të ofrojë ndihmë teknike.

“Qeveria e Kosovës duhet të punojë me komunitetin ndërkombëtar për të gjetur zgjidhje për këtë vendim, që do ta quaja katastrofik dhe madje jokompetent, të zbatimit të vendimit që ka krijuar kaos në ekonominë e Kosovës, u shpreh ndër tjera ai.

Escobar: Jam i lumtur që jam sërish në Bruksel. Ky është fillimi i një udhëtimi mjaft të gjatë. Unë mbërrita në Bruksel të dielën dhe u takova me homologët e mi nga Bashkimi Evropian dhe NATO. Kam pasur disa diskutime shumë intensive, diskutime shumë të thella me homologun tim, Përfaqësuesin Special të BE-së Miroslav Lajçak. Ne, ekipi im dhe unë do të udhëtojmë nga këtu në Prishtinë, ku do të fokusohemi në efektet dhe një zgjidhje të mundshme për vendimin e pakoordinuar për ndalimin e dinarit dhe transferimet nga Serbia për qytetarët e Kosovës që varen nga ato shërbime sociale, ato pagesa sociale…

Do të nisemi nga Prishtina, do të shkojmë në Vjenë ku do të kemi biseda me OSBE-në dhe Zyrën e BE-së për Institucionet Demokratike dhe të drejtave të Njeriut, shpresojmë, dhe më pas do të shkojmë në Mal të Zi ku do të tregojmë mbështetjen tonë për qeverinë aktuale dhe rrugën e tyre që qeveria ka vendosur me vendosmëri. Mali i Zi në vazhdim kërkoi anëtarësimin në NATO dhe kandidaturën në BE, dhe të gjitha përpjekjet që ata kanë bërë për të avancuar të dyja.

Më pas, ne do të kthehemi në Washington dhe shpresojmë që javën e ardhshme, në Washington të kemi një diskutim personal të QUINT-ut për të gjitha këto çështje dhe më shumë çështje mbi Ballkanin Perëndimor.

Pyetje: A është dialogu ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në një fazë kritike të stagnimit, duke pasur parasysh se nuk ka hapa përpara në zbatimin e Brukselit dhe Marrëveshjes së Ohrit?

Escobar: Epo, do të them se po, jemi në një moment shumë kritik. Dhe më duhet të them se ne po luftojmë për t’i rikthyer Brukselin dhe Ohrin në rrugën e duhur. Më duhet të them se nga perspektiva amerikane, nuk ka alternativë tjetër përveç dialogut të lehtësuar nga BE-ja. Dialogu ka qenë mekanizmi që ka zgjidhur shumë nga sfidat në marrëdhëniet dypalëshe ndërmjet Serbisë dhe Kosovës dhe vazhdon të jetë mekanizmi primar për zgjidhjen e këtyre dallimeve.

I bëj thirrje të dyja palëve të respektojnë marrëveshjet që tashmë janë arritur; të zbatohen të gjitha marrëveshjet, veçanërisht ato të nënshkruara në Ohër; dhe për të treguar vullnet të mirë në parandalimin e çdo provokimi që do të prishte çdo marrëveshje dhe do të krijonte më shumë tensione mes dy vendeve.

Pra, kjo do të jetë një nga arsyet kryesore për vizitën time në Kosovë.

Pyetje: SHBA-ja ka shprehur shqetësim të fortë për lëvizjet e njëanshme të qeverisë në Prishtinë. A do të merrni ndonjë masë tjetër që do të përmirësonte situatën në terren? Dhe çka për vendimin për dinarin?

Escobar: Po. Epo, shikoni, për zbatimin e vendimit të bankës qendrore, po dëgjojmë shumë raporte për vështirësi që po përjetojnë qytetarët e Kosovës që varen nga pagesat sociale nga Serbia. Dhe ne i bëjmë thirrje Qeverisë së Kosovës që të marrë për bazë shqetësimet e bashkësisë ndërkombëtare për trajtimin e pakicave brenda Kosovës – t’i marrë seriozisht këto shqetësime.

Janë pesë arsye pse jemi të shqetësuar për këtë vendim. Njëra është shpejtësia me të cilën u zbatua, dhe ne nuk jemi – ne nuk po diskutojmë legjitimitetin e vendimit. Ne po diskutojmë zbatimin e vendimit. Tani, do t’ju kujtoj se Francës iu desh gati një vit për të zbatuar euron, dhe në veri të Kosovës, ata donin ta zbatonin atë në më pak se tre javë. E dyta është se qeveria nuk dha asnjë alternativë, asnjë alternativë qeveritare, që populli t’i merrte, të merrte pagesat e tyre. Dhe këta njerëz varen nga pagesat dhe duhet t’i marrin ato; kanë të drejtë për to. E treta është se nuk ka pasur kontakt me komunitetet e prekura. Dhe kështu shumë nga njerëzit që u prekën nga ky vendim mbetën të hamendësonin se cili ishte hapi tjetër.

Së fundi, dy javë para shpalljes së këtij vendimi, Kosova, së bashku me vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, ishin pajtuar në Shkup, gjatë samitit të vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe Bashkimit Evropian, që të ketë një mekanizëm pagese deri në fund të këtij viti. Pra, me fjalë të tjera, nëse Kosova do të kishte pritur, mekanizmi i pagesave për pagesat elektronike transparente do të ishte zgjidhur. Dhe së fundi, arsyeja e pestë është – ne kemi luftuar për të lejuar – për ta bërë Kosovën që të lejojë komunitetin ndërkombëtar të ndihmojë në gjetjen – ofrimin e ndihmës teknike për të gjetur një zgjidhje për këtë çështje.

Pra, ne kemi nevojë që Qeveria e Kosovës të punojë me bashkësinë ndërkombëtare për të ndihmuar në gjetjen e një zgjidhjeje për këtë, që do të thosha ishte një vendim katastrofik dhe madje jokompetent për zbatimin e një vendimi që ka krijuar kaos në ekonominë e Kosovës.

Pyetje: SHBA-ja e ka shprehur shumë herë pakënaqësinë me mënyrën e veprimit të Qeverisë së Kosovës. Kjo mënyrë veprimi nuk ka ndryshuar asnjë centimetër, pavarësisht pakënaqësisë vokale të shprehur edhe nga zyrtarë të lartë si James O’Brien. Departamenti i Shtetit ka thënë se kjo mënyrë veprimi kufizon mundësitë e SHBA-së për të shërbyer si avokat për Kosovën në arenën ndërkombëtare. Pyetja ime është, a mendoni se është e mundur që Kosova të bëhet anëtare e NATO-s dhe Këshillit të Evropës nëse qasja aktuale e qeverisë Kurti vazhdon pandërprerë?

Escobar: Epo, sinqerisht, unë – një pjesë e arsyes që ambasadori Hovenier e ka theksuar faktin që është bërë – ka qenë e vështirë për ne që të avokojmë për Kosovën në arenën ndërkombëtare është se rruga drejt Bashkimit Evropian dhe rruga drejt NATO-s kalon përmes pesë jo-njohësve në BE dhe katër në NATO. Tani, të gjitha ato vende, para se të ecin përpara, do të dëshironin të shihnin lëvizje për të gjitha çështjet që përfshihen në dialogun e lehtësuar nga BE-ja. Pra, duke injoruar dialogun, Kosova po i injoron partnerët e saj evropianë, kështu që është e pamundur që ne t’i bindim ata që të ecin përpara në integrimin e mëtejshëm të Kosovës. Pra, po, jam shumë i shqetësuar që Kosova nuk po e dëgjon ofertën amerikane për partneritet për të çuar më tej dhe më shpejt integrimin e Kosovës.

Pyetje: A kanë ndryshuar qëndrimet tuaja për hyrjen e kreut të ish-Frontit Demokratik në Qeverinë e Malit të Zi?

Escobar: Vendimi për koalicion dhe futja e partisë në koalicion nuk është vendim i Shteteve të Bashkuara. Ajo që kemi thënë – dhe e kemi thënë privatisht dhe publikisht – është se shqetësohemi se kjo parti nuk është një partner i vërtetë në të gjitha gjërat që shpresojmë për Malin e Zi. Mali i Zi është i vendosur në rrugën e integrimit euroatlantik. Ata janë kryesues në procesin e kandidimit Evropian – Bashkimi Evropian. Ata janë një anëtar shumë solid i NATO-s.

Pyetje: A ka kohë apo po flitet për të rishqyrtuar rolin e BE-së dhe SHBA-së në dialogun Prishtinë-Beograd dhe për t’i bërë ato të kalojnë nga të qenit lehtësues në një lloj arbitri ndoshta, nëse shohim qartë se asnjëra nga palët nuk është e gatshme dhe e përkushtuar për zbatimin e marrëveshjes së Brukselit dhe Ohrit?

Escobar: Shikoni, unë nuk do të flas në emër të Bashkimit Evropian. Nga perspektiva e Shteteve të Bashkuara, nuk ka alternativë ndaj dialogut të lehtësuar nga BE-ja. Vendet janë në Evropë. Aspirata e tyre për të dy është që të jenë anëtarë të Bashkimit Evropian. Dhe në fund – të paktën për Kosovën – ajo që është më e rëndësishme është që të marrin më shumë njohje nga shtetet evropiane. Pra, dialogu është shumë i rëndësishëm për Kosovën, pavarësisht nëse e pranojnë apo jo, dhe ne qëndrojmë fort pas kësaj përpjekjeje.

Por për sa i përket strategjisë së negociatave, nëse kalon nga lehtësimi në arbitrazh në negociata, mendoj se kjo është një pjesë shumë e rëndësishme e kësaj strategjie, që ka raste kur Bashkimi Evropian u ka paraqitur opsione drejtpërdrejt të dy palëve duke përfshirë marrëveshjen bazë, dhe një draft-statut të Asociacionit për Komunat Serbe. Kështu që unë mendoj se Bashkimi Evropian ka dhënë shumë opsione që ky dialog të jetë i suksesshëm për të dyja vendet.

Pyetje: Si ndryshoi politika e SHBA-së ndaj Serbisë dhe Kosovës që nga pushtimi rus i Ukrainës në shkurt të vitit 2022? A ka një afrim më të fortë me Serbinë për të zmbrapsur ndikimin rus në vend?

Escobar: Epo, unë do të them se politika jonë për rajonin nuk ka ndryshuar, por urgjenca me të cilën duhet të adresojmë sfidat ndaj stabilitetit evropian brenda kontinentit evropian ka ndryshuar. Pra, është shumë më urgjente që të fillojmë të zgjidhim disa nga çështjet e hapura në Ballkanin Perëndimor. Tani, kjo ka përfshirë gjithmonë hapjen e një rruge që Serbia të jetë më e madhe – më e integruar në strukturat euroatlantike. Por duke e bërë këtë, ne duam të sigurohemi që të mos sakrifikojmë aleancat tona dhe partneritetet tona të tjera në rajon, dhe Kosova është një prej tyre. Kosova është një partnere shumë e rëndësishme.

Pra, ne dëshirojmë që Serbia dhe Kosova të jenë anëtarë produktivë të komunitetit euroatlantik dhe të kenë një marrëdhënie paqësore dhe të parashikueshme mes tyre. Rruga drejt kësaj, siç thashë më parë, është dialogu i lehtësuar nga BE-ja.

Pyetje: Cilat do të jenë pasojat për Kosovën dhe Serbinë nëse nuk e zbatojnë marrëveshjen për të cilën të gjithë u pajtuan në Bruksel dhe në Ohër? Pra, a ka ndonjë pasojë? Sepse kemi parë ankesat e Qeverisë së Kosovës se Bashkimi Evropian ende po mban disa sanksione, madje ata kanë përmbushur disa hapa sa i përket situatës në veri të Kosovës. Sipas SHBA-së, a i përmbush Qeveria e Kosovës të gjithë – le të themi të gjitha hapat tani?

Escobar: Epo, shikoni, unë do të them se përgjegjësia kryesore për Kosovën në këtë pikë është që të fillojë të ecë në detyrimin e tyre ligjërisht të detyrueshëm. Nuk ka pasur asnjë lëvizje për këtë. Pra, nuk jam i sigurt se për cilat hapa po flisni në lidhje me dialogun, por ne jemi ende duke pritur për këtë. Tani, ka pasur disa hapa në lejimin e një të drejte kushtetuese – kushtetuese për banorët e komunave me shumicë serbe që të bëjnë një votim për tërheqje, por kjo është një e drejtë kushtetuese.

Pra, ne ende presim që të dyja palët të bëjnë më shumë për dialogun. Për Serbinë, ne duam – ajo që do të donim të shohim është që lëvizjet që ata kanë bërë në mbështetje të dialogut të bëhen ligjërisht të detyrueshme në mënyrë që ato të miratohen ligjërisht dhe të mos kthehen. Pra – ne do të donim të shihnim më shumë nga të dyja palët, dhe për shkak se Marrëveshja e Ohrit është e garantuar nga Bashkimi Evropian, pasojat e mos ecjes përpara as në dialogun e Ohrit dhe të Brukselit është një integrim më i ngadalshëm i të dyja vendeve në Bashkimin Evropian.

Pyetje: Pyetja ka të bëjë me Qeverinë e Kosovës dhe marrëdhëniet tuaja me ta, sepse duket se – siç e keni thënë dhe e ka bërë të qartë Qeveria e SHBA-së, ju keni një sfidë të vërtetë dhe problem dhe vështirësi në përballjen me Qeverinë e Kosovës dhe Kryeministrin Kurti. Në çfarë faze jemi tani? Pra, a e shihni dhe a e konsideroni si partner kryeministrin Kurti dhe Qeverinë e Kosovës apo është ngecur në diçka në mes? Vetëm për ta kuptuar.

Escobar: Epo, shiko, unë do të përsëris atë që kam thënë gjithmonë. Partneriteti mes Shteteve të Bashkuara dhe Kosovës është ndërmjet popullit të Shteteve të Bashkuara dhe popullit të Kosovës. Nuk kalon përmes një njeriu apo një partie. Por unë do të thoja që aktualisht ne kemi një problem komunikimi me kryeministrin dhe nuk janë vetëm Shtetet e Bashkuara, kështu që nuk është një problem që kanë Shtetet e Bashkuara. Mendoj se është një problem që Kosova ka në komunikimin e saj me Bashkimin Evropian, me NATO-n, me Britaninë e Madhe, me Shtetet e Bashkuara dhe me shumë partnerë të tjerë, përfshirë Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut. Pra, ne duam të kemi një partneritet shumë, shumë të ngushtë me Kosovën si në të kaluarën. Ne do të dëshironim shumë që ajo marrëdhënie të rikthehej si më parë.

Pyetje: z. Escobar, a mund të na thoni pse vendosët të mos e vizitoni Maqedoninë në këtë turne nëpër Evropë? Dhe cili është mesazhi juaj për liderët politikë maqedonas para zgjedhjeve në vend?

Escobar: Po. Epo, për dy arsye. Një, gjendja në Kosovë është e rëndë, kështu që më duhet të vizitoj Kosovën. Por nga ana tjetër, Mali i Zi po përballet me një zgjedhje shumë, shumë të rëndësishme, një zgjedhje që do të jetë shumë kritike për të ardhmen e tyre dhe nuk doja që askush të mendonte se Shtetet e Bashkuara po ndërhynin në fushatën elektorale që po ndodh tani.

Pyetje: Cilat janë shqetësimet tuaja në lidhje me përdorimin e Serbisë nga Putini për të përdorur ndjenjën pro-ruse në udhëheqje për të destabilizuar Evropën? Për shembull, Vuçiq tha se ish-kreu i Agjencisë së Sigurisë dhe Informacionit të Serbisë, Aleksandar Vulin, nuk ishte agjent rus dhe gjithmonë punonte për Serbinë, por SHBA-ja e sanksionoi atë.

Escobar: Shiko, po – më duhet të sqaroj se ajo që po ndodh në Ballkan, ndërkohë që hap derën për ndikimin malinj rus, nuk shkaktohet gjithmonë nga Rusia. Problemet që po ndodhin në Ballkan tani janë probleme të thella, të kahershme që ekzistojnë midis vendeve të rajonit. Pra, në zgjidhjen e shumë prej këtyre çështjeve, ne shpresojmë se do të mbyllim mundësitë që Rusia të përdorë – çdo destabilitet në Ballkan si një mënyrë për të dobësuar sigurinë transatlantike.

Pra, ne jemi shumë të fokusuar në çështjet siç janë dhe çështjet në lidhje me Ballkanin dhe jo si një shfaqje anësore për atë që po ndodh në pjesët e tjera të Evropës, përfshirë luftën në Ukrainë.

Pyetje: Çfarë ju thotë Qeveria e Kosovës për këtë refuzim për ta dërguar për shqyrtim kushtetues? Dhe e kuptoni këtë se ata nuk e kanë pranuar draftin ashtu siç është?

Escobar: Epo, ata kurrë nuk na kanë dhënë një përgjigje të plotë nëse e pranojnë ashtu siç është, dhe ne e kemi të vështirë të kuptojmë pse nuk do ta dorëzonin atë për shqyrtim kushtetues. Pra, ne ende do ta inkurajonim Kosovën që të ecë përpara. Dhe dua të ritheksoj se nuk do të ishte një Republika Srpska tjetër. Nuk do të ishte shtet brenda shtetit. Nuk ka asgjë në statut që lejon autoritete ekzekutive, pushtete ekzekutive, apo ndonjë gjë që mund të krijojë çështje kushtetuese apo funksionale për Kosovën.

Është thjesht mundësi që komunat, komunat me shumicë serbe, të koordinojnë ofrimin e shërbimeve komunale në gjuhën serbe për qytetarët e Kosovës. Kjo është. Dhe është një detyrim ligjërisht i detyrueshëm. Pra, ne kemi dëgjuar shumë arsye të ndryshme pse nuk është dorëzuar ose pse nuk ka ecur përpara, por ne i refuzojmë të gjitha. Duhet të ecë përpara dhe duhet të ecë përpara sa më shpejt të jetë e mundur.

Në fakt, ne besojmë se e gjithë çështja e dinarit tani do të zgjidhej përmes Ascociacionit. Asociacioni, siç rekomandohet nga Bashkimi Evropian, nga përfaqësuesi special i BE-së, përfshin dispozita për transferimin transparent të parave nga Serbia tek ata që kanë të drejtë në Kosovë përmes një mekanizmi transparent sipas ligjit të Kosovës dhe brenda kornizës kushtetuese të Kosovës. Pra, vetë Asociacioni do ta zgjidhte çështjen e dinarit dhe kështu dëshirojmë që Kosova të ecë përpara sa më shpejt./Reporteri.net/.