Një copë letre me stemë shtetërore, vulë dhe iniciale – me nota diplomatike shtetet zyrtarisht komunikojnë, shpallin luftë, bëjnë paqe, njohin njëri-tjetrin ose tërheqin mbrapsht atë vendim, shkruan BBC në gjuhën serbe, përcjell gazeta online Reporteri.net.

Katërmbëdhjetë vjet që kur Kosova shpalli pavarësinë, Serbia e refuzon atë vendim dhe udhëheq ofensivë diplomatike për të bindur disa vende që të tërheqin vendimin për njohjen e sovranitetit të Kosovës.

Përderisa autoritetet e Kosovës thonë se pavarësia është njohur nga 117 shtete, Beogradi thotë se numri është shumë më i vogël, por të dhënat e sakta nuk është e lehtë të përcaktohen.

Shtetet e Bashkuara dhe shumica e vendeve të Bashkimit Evropian e kanë njohur pavarësinë e Kosovës, ndërsa Spanja, Sllovakia, Qiproja, Greqia dhe Rumania nuk e kanë njohur, siç nuk e kanë njohur edhe Rusia, Kina, Brazili dhe India.

“Çdo shtet sovran është i lirë të vendosë nëse dëshiron të njohë një shtet tjetër apo jo,” shpjegon Milena Sterio, një profesore e drejtësisë në Universitetin e Cleveland, në një përgjigje me shkrim për BBC në serbisht.

Tërheqja e njohjes është një çështje e diskutueshme sepse nuk ka mekanizma rregullatorë ligjorë dhe institucionalë të përcaktuar qartë, sipas Gëzim Visoka, profesor i studimeve të paqes dhe konfliktit në Universitetin e qytetit të Dublinit në Irlandë.

Megjithatë, tërheqja e njohjes nuk është e pazakontë dhe e panjohur në praktikën diplomatike, beson Branka Latinoviç, një diplomate në pension.

Në atë rast, “marrëdhëniet diplomatike përfundojnë, personeli tërhiqet, kontratat e lidhura më parë anulohen – kjo është një grup i tërë masash”, shton Latinoviç.

“Pastaj dërgohet edhe nota – akti zyrtar dhe më i lartë diplomatik, por kjo ndodh dhe nuk është asgjë e re”, thotë Latinoviç.

Si dhe pse tërhiqet njohja e shtetit

Enver Hasani, profesor i së drejtës kushtetuese nga Kosova, thotë se tërheqja e njohjes nuk është kategori ligjore dhe nuk ekziston në të drejtën publike ndërkombëtare.

“Kur e njeh dikë, është një akt de jure, një akt i pakthyeshëm dhe nuk mund të tërhiqet”, tha Hasani për BBC në serbisht.

Profesor Visoka shpjegon se ka ende situata në të cilat është e mundur tërheqja e njohjes.

“Tërheqja konsiderohet e justifikuar dhe logjike kur shteti pushon së ekzistuari në formën në bazë të së cilës pasoi njohja ose kur shteti u krijua si rezultat i forcës, pra me shkelje të së drejtës ndërkombëtare”.

Visoka citon shembullin e Tajvanit, i cili shpalli pavarësinë nga Kina në vitin 1949.

Pavarësia e Tajvanit u njoh dhe u njoh nga disa vende më shumë se gjashtë herë, në vetëm pak muaj.

Pekini e konsideron Tajvanin si një provincë të shkëputur që një ditë do të jetë sërish pjesë e Kinës.

Vendimi për tërheqjen e njohjes konsiderohet edhe në lidhje me situatën aktuale gjeopolitike, thotë profesor Sterio.

“Nëse një vend është nën presion politik nga një vend i tretë, ka shumë mundësi që të dorëzohen dhe të ndryshojnë vendimin e tyre.

“Kështu, Argjentina, Kosta Rika dhe Kanadaja fillimisht propozuan në seancat e parlamenteve të tyre njohjen e Koresë së Veriut, por presioni nga Koreja e Jugut ishte më i fortë, kështu që ata e tërhoqën propozimin”, shpjegon ajo.

Visoka thotë se shënimet mbi njohjen dhe tërheqjen e njohjes janë instrument që shtetet e përdorin për të “tërhequr sa më shumë vende të tjera në kampin e tyre”.

“Është si tregu i aksioneve – vendimet ndryshohen kryesisht nga shtetet më të vogla, postkoloniale, të cilat ndryshojnë kursin e politikës së tyre të jashtme me çdo ndryshim të qeverisë kombëtare dhe anën e të cilit do të jap epërsinë varet nga kush do të ofrojë më shumë,” shpjegon profesori.

Ai beson se në rastin e Kosovës, presidenti serb Aleksandar Vuçiç mbështetet në lidhjet e ngushta që ka pasur ish-Jugosllavia me shtetet anëtare të Lëvizjes së të Paangazhuarve.

Ai shton gjithashtu se Vuçiç ka bërë edhe “diplomaci kundër COVID-19, duke u dhënë vaksina vendeve që nuk e kanë njohur Kosovën apo kanë treguar gatishmëri për të rishqyrtuar vendimin për tërheqje”.

Çfarë do të thotë “tërheqja” e njohjes

Vendimi i një vendi për të mos e konsideruar një vend tjetër si një entitet të pavarur dhe sovran nuk nënkupton gjithmonë ndërprerje të komunikimit në të gjitha nivelet.

Ndodh shpesh që shtetarët, pavarësisht mosnjohjes apo tërheqjes zyrtare, vazhdojnë të takohen formalisht apo joformalisht, thotë profesor Visoka.

“Tërheqja e njohjes mund të çojë në rritjen e izolimit diplomatik dhe aksesit të kufizuar në organet ndërkombëtare,” shton ai.

Në rastin e Kosovës, Visoka beson se Beogradi ka dy synime: të pengojë hyrjen e Kosovës në organizatat ndërkombëtare dhe të marrë pikë politike në vend.

“Kur bëhet fjalë konkretisht për Kosovën, kjo do të ndikonte në pozicionin ndërkombëtar, do të zvogëloheshin shanset për t’u anëtarësuar në organizata ndërkombëtare, sepse sa më shumë vende që të tërheqin njohjen, aq më i ulët është numri i atyre që do të votojnë për pranim”, thotë ai.

Megjithatë, numri i vetëm i njohjeve nuk është vendimtar për pranimin e shteteve në organizatat ndërkombëtare.

“Kur Mali i Zi mori një ulëse në Kombet e Bashkuara, ai kishte marrëdhënie bilaterale shumë më pak të zhvilluara me vendet e tjera sesa Kosova tani.

“Ngjashëm ka qenë edhe me Kroacinë, në kohën e anëtarësimit në këtë organizatë e kanë njohur rreth 50 shtete dhe Kosova aktualisht ka gati dyfish më shumë marrëdhënie zyrtare bilaterale”, thotë Visoka.

Profesor Visoka sjell edhe shembullin e Palestinës, e cila njihet nga më shumë se dy të tretat e shteteve anëtare të Kombeve të Bashkuara dhe në këtë organizatë nuk ka statusin e anëtarit, por të vëzhguesit.

Në vitin 1947, Kombet e Bashkuara votuan për ndarjen e Palestinës në dy shtete, hebrenj dhe arab, dhe Jerusalemi u bë një qytet ndërkombëtar.

Plani u pranua nga udhëheqësit hebrenj, por pala arabe e refuzoi dhe plani nuk u zbatua kurrë.

Pasi nuk arritën ta zgjidhnin problemin, britanikët, të cilët kishin sunduar Palestinën për dekada, u larguan nga territori në vitin 1948 dhe udhëheqësit politikë hebrenj deklaruan krijimin e shtetit të Izraelit.

Shumë palestinezë kundërshtuan dhe filloi një luftë që përfshinte ushtritë e vendeve fqinje arabe.

Qindra mijëra palestinezë u larguan ose u dëbuan, dhe në kohën kur luftimet përfunduan me një armëpushim vitin e ardhshëm, Izraeli kontrollonte pjesën më të madhe të territorit.

Në vitin 1988, Organizata për Çlirimin e Palestinës (PLO) lëshoi ​​një deklaratë të pavarësisë.

Palestina e pavarur deri më tani është njohur nga 139 vende. Në nëntor 2012, anëtarët e Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara votuan për t’i dhënë Palestinës statusin e një “shteti vëzhgues jo-anëtar”, përcjell Reporteri.net.

Visoka thotë se ka pasoja për vendet që shpesh ndryshojnë vendimet e tyre, sepse veprojnë në mënyrë joserioze dhe të paqëndrueshme.

Shtetet sovrane dhe të pavarura, pavarësisht nëse njihen apo jo – siç është, për shembull, Kosova – duhet të respektojnë të drejtën ndërkombëtare, sipas profesor Hasanit.

“Një shtet sovran nuk mund të sillet si të dojë në komunitetin ndërkombëtar,” shton ai.

Unaza diplomatike e Beogradit dhe Prishtinës

Diplomatët nga Serbia kanë vite që bëjnë fushatë, qëllimi i së cilës është zvogëlimi i numrit të vendeve që e kanë njohur pavarësinë e Kosovës dhe zyrtarëve të Prishtinës për pranim në organizatat ndërkombëtare.

Ata shkuan në pauzë në shtator 2020, kur nënshkruan një marrëveshje përpara Presidentit të atëhershëm të SHBA Donald Trump në Uashington dhe vendosën një moratorium një-vjeçar për fushatat që kishin drejtuar deri atëherë.

Kosova është zotuar se nuk do të aplikojë për hyrje në organizatat ndërkombëtare dhe Serbia është zotuar të ndalojë së avokuari për tërheqjen e njohjes.

Me skadimin e moratoriumit, Beogradi dhe Prishtina vazhduan ofensivën e tyre diplomatike.

Kosova aplikoi për pranim në Këshillin e Evropës në maj të vitit 2022.

Ministri i Punëve të Jashtme të Serbisë, Nikola Selakoviç, tha në atë kohë se kishte në sirtar katër shënime të reja për tërheqjen e njohjes dhe disa muaj më vonë Presidenti i Serbisë njoftoi se ishin shtatë.

“Ne do të luftojmë dhe do të heshtim derisa ata të fillojnë të hyjnë në disa institucione të reja dhe në momentin që do të fillojnë do të befasohen nga numri i vendeve që mendojnë ndryshe dhe nga shumica e qartë që kemi në këtë organ, siç është OKB-ja. sot”, tha Vuçiç në shtator.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, në një intervistë për CNN ka thënë se “pavarësia e Kosovës është konfirmuar nga shumica dërrmuese e vendeve në botë që e kanë njohur, si dhe nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë”.

Ai shtoi se shpreson që në javët dhe muajt e ardhshëm të ketë një marrëveshje ligjërisht obligative për njohje reciproke, sepse beson se diskutimet ligjore për pavarësinë e Kosovës kanë përfunduar.

Një propozim i ri nga Franca dhe Gjermania

Presidenti Vuçiç njoftoi këtë fundjavë se dy fuqitë më të mëdha evropiane kanë paraqitur një propozim – anëtarësimin e Kosovës në Kombet e Bashkuara dhe hyrjen e shpejtë të Serbisë në Bashkimin Evropian.

“Ne nuk do të poshtëroheshim dhe të detyroheshim ta njihnim zyrtarisht Kosovën, por do të ishte e rëndësishme të mos protestojmë dhe t’u japim një sinjal të qartë të gjithëve se jemi dakord me anëtarësimin e Kosovës në OKB”, tha Vuçiç.

Megjithatë, ai paralajmëroi se “për Serbinë dhe për shkak të Kushtetutës, por jo vetëm për shkak të Kushtetutës, do të ishte e papranueshme që Kosova të jetë anëtare e OKB-së dhe kjo do të ketë pasoja”, pa dhënë më shumë detaje.

Nëse ky propozim do të ndalojë edhe një herë fushatat e njohjes dhe mosnjohjes, do të dihet në javët në vijim, kur liderët e Beogradit dhe Prishtinës pritet të kenë takime të shumta diplomatike me përfaqësues të Bashkimit Evropian dhe zyrtarët më të lartë të shteteve anëtare./Reporteri.net/