Drejtori i kërkimeve në Qendrën e Beogradit për Çështje Ndërkombëtare dhe Siguri (Fondi ISAC), Igor Novakoviç, nuk ndan optimizmin e ndërmjetësit evropian në dialog, Miroslav Lajçak, se një marrëveshje mes Serbisë dhe Kosovës mund të arrihet vitin e ardhshëm, shkruan Deutsche Welle, edicioni në gjuhën serbe, përcjell gazeta online Reporteri.net.

“Ata bënë propozimin franko-gjerman, i cili u mor nga Bashkimi Evropian, por për të thyer çdo gjë, duhet një përfshirje shumë më e madhe e BE-së në terren. Për vite me radhë ata nuk e shihnin veten si një aktor kyç gjeopolitik, por si dikush që duhet të angazhohet.”

E re, sipas Novakoviqit, është deklarata e të dërguarit të posaçëm amerikan për dialog, Gabriel Escobar, i cili njoftoi se ShBA-të do të marrin përsipër formimin e Asociacionit të Komunave [me shumicë] Serbe me ose pa qeverinë e Kosovës. “Escobar tha se planifikojnë të fillojnë bisedimet për Asociacionin vetëm në prill dhe kjo tregon se ato afate janë shumë fleksibël”, thotë Novakoviq.

Në të njëjtën kohë, ai rikujton se marrëveshja e vitit 2013 është ratifikuar në Kuvendin e Kosovës. “Ratifikimi do të thotë se këto dispozita janë bërë pjesë e sistemit juridik të Kosovës dhe se kanë fuqi më të fortë se ligjet vendore”. Me fjalë të tjera, ekzistojnë të gjitha parakushtet pavarësisht nga vendimi i Gjykatës Kushtetuese të Kosovës për zbatimin e zgjidhjeve të caktuara. Megjithatë, problemi këtu është se elita politike në Prishtinë e ka demonizuar Asociacionin aq shumë sa që thjesht nuk mund të tërhiqen. Ajo që kam frikë është se procesi amerikan rreth Asociacionit nuk do të rezultojë në zbatim praktik në terren”, thotë Novakoviq.

“Merre ose lëre”

Visar Ymeri, drejtor i Institutit për Politika Sociale të Prishtinës “Musine Kokalari”, ka mendim pak më ndryshe. Ai e sheh krizën aktuale, e cila është në prag të konfliktit, si një prelud të vendimit për formimin e Asociacionit. “Unë mendoj se kjo situatë në veri është e dobishme për të dy liderët për të afruar idenë e kompromisit në popujt e tyre”. Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, tashmë ka filluar të flasë për “dy rrugë – ose luftë ose dialog”. Diçka e ngjashme dëgjohet në Prishtinë – ‘ose Asociacion ose luftë’”, thotë Imeri.

Mesazhin e Escobar-it Ymeri e sheh si vijon: Kurti “ose do të fillojë të formojë Asociacionin brenda periudhës së caktuar, ose do të duhet të fillojë të mendojë se si të largohet nga pushteti”. Dhe ekziston një mundësi e tretë – të merret një dokument, siç është rasti me planin franko-gjerman, i cili do të jetë korniza për pamjen dhe funksionimin e Asociacionit. Ai dokument do të vijë sërish nga një vend i komunitetit ndërkombëtar dhe do të na paraqitet si një dokument ‘merre ose lëre’. Nëse fillon ai proces, formimi i Asociacionit nuk do të duhet domosdoshmërisht të përfundojë, por do të mjaftojë që të hapet dera për të folur për pjesën e dytë të planit të BE-së, për të cilën Vuçiq heziton shumë ta negociojë”, tha Ymeri për DW.

Mirëpo, Novakoviç e sheh vijën e kuqe të Beogradit pikërisht në një skenar të tillë: “Aty ku mendoj se Beogradi nuk do të dorëzohet është çështja e formimit të Asociacionit”. Nuk do të flitet për negociata të reja derisa të përmbushet ajo që tashmë është rënë dakord”.

Ymeri e sheh shkakun e krizës së fundit dhe barrikadave në veri në konfliktin mes këtyre dy qasjeve – fillimi i negociatave për Asociacionit, pastaj formimi i saj pas arritjes së një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse ose formimi i Asociacionit, pastaj negociatat për një marrëveshje gjithëpërfshirëse.

Deri më tani, “shah është luajtur”

Përderisa formimi i Asociacionit është kusht i Listës Serbe për kthimin e serbëve në institucionet e Kosovës, kushtet për heqjen e barrikadave ishin tërheqja e Njësive Speciale të Policisë së Kosovës nga veriu, si dhe lirimi i tre serbëve të arrestuar. Të mërkurën, pas dy javë e gjysmë barrikada, me kërkesë të prokurorit special, njëri nga të arrestuarit, Dejan Pantiq, është transferuar nga gjykata në arrest shtëpiak. Kaq ka mjaftuar edhe garancia që Kosova i ka dhënë BE-së dhe SHBA-së se nuk do të ketë arrestime për pjesëmarrje në protesta dhe barrikada, që vendimi për tërheqjen e barrikadave, i cili pritet të zbatohet në ditët në vijim.

Dy ish-policë të Kosovës u akuzuan për cenim të rendit kushtetues, tentativë për vrasje, terrorizëm dhe krime lufte. Besueshmëria e këtyre akuzave vihet gjerësisht në pikëpyetje në komunitetin serb në Kosovë, dhe paraqitjet e shpeshta të listave të dyshuara të të dyshuarve për krime lufte ose krim të organizuar, ku tani përfshihen disa qindra serbë, shihen si një përpjekje për të frikësuar komunitetin. Frustrimet serioze në komunitet janë shkaktuar nga prania e forcave speciale shqiptare të armatosura rëndë për disa muaj në zonat me shumicë serbe, dhe pesë baza policore të ndërtuara në Leposaviq dhe Zubin Potok në pronë private që u shpronësua vetëm pasi filloi ndërtimi i bazave dhe pa konsultimi me komunitetin lokal serb.

Duket se ky kusht nuk është diskutuar në negociatat e javëve të fundit, por në një takim me serbët e Kosovës në Rashkë të mërkurën, Vuçiq ka premtuar se do të avokojë që situata me policinë speciale të kthehet në periudhën nga shkurti i vitit 2022. u intensifikua prania e tyre.

Megjithatë, kalimi prej muajsh nga një krizë në tjetrën në veri të Kosovës çon në përfundimin se përshkallëzimi i plotë vetëm u shty, por jo u shmang. “Nëse vazhdon persekutimi i Kurtit, barrikadat e reja do ta mbyllin përgjithmonë veriun ndaj institucioneve të Prishtinës”, kanë thënë përfaqësuesit e serbëve të Kosovës.

Visar Ymeri tha për DW se nuk e përjashton vullnetin politik të banorëve në veri, por megjithatë beson se “shpërthimi në veri ishte i orkestruar dhe i kontrolluar”: “Mund të mos jetë rezultat i një marrëveshjeje mes Beogradit dhe Prishtinës. , por të gjithë bënë pjesën e tyre. Kjo nuk garanton se situata nuk do të përshkallëzohet më tej, por deri në këtë pikë dukej si një lojë shahu. Të dyja palët ripozicionohen përpara se të vazhdonin dialogun. Kurti u përpoq të tregojë se mundet të arrihet sovraniteti duke përdorur forcat policore të Kosovës, shtetin e së drejtës, ndërsa Vuçiq thotë se në fakt është ai që kontrollon Veriun”.

A do të jetë viti 2023 një “vit stagnimi”?

Dinamika e re e dialogut ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës u kushtëzua nga pushtimi rus në Ukrainë, thekson Ymeri. Marrëveshja e parë për normalizim u quajt kështu, sepse dihej se do të kishte një të dytë, shpjegon ai. Megjithatë, thotë ai, lufta në Ukrainë ka ndikuar që fuqitë perëndimore, veçanërisht BE-ja, por deri diku edhe SHBA-të, të humbasin vullnetin për të pritur që palët të arrijnë një marrëveshje vetë. Në vend të kësaj, beson ai, ata do të propozojnë marrëveshje që mund të pranohen nga të dyja palët:

“Kështu bisedimet u quajtën dialog, sepse pritej që palët të arrinin një marrëveshje me njëra-tjetrën dhe deri më tani marrëveshjet formalisht e kishin atë natyrë, megjithëse kishte ndërmjetësim. Por tani që po ndryshon qartë, parimi do të be – ky është një dokument, bien dakord të dyja palët, kjo është ajo që ju kërkuat.” Ne po kalojmë nga dialogu në një stil negocimi ku marrim dokumente të gatshme dhe na kërkohet t’i pranojmë ato me mundësinë e pranimit të ndonjë minoreje. kundërshtime”, tha Ymeri për DW.

Novakoviq pret që Serbia t’i përgjigjet pozitivisht një ftese të tillë: “Vuçiq dhe Daçiq thanë se sigurisht që nuk e duan Kosovën në OKB dhe se çështje të tjera mund të negociohen”. Ajo që unë sigurisht pres është që Serbia të mos refuzojë ftesën, edhe nëse ato marrëdhënie riformulohen nga dialogu në negociata. Ata nuk do ta refuzojnë ftesën dhe do të jenë të gatshëm për një lloj kompromisi”.

Ajo që Novakoviq nuk pret është realizimi i propozimeve të disa partive opozitare në Serbi: “Dialogu nuk do të kthehet në Kombet e Bashkuara”. Bashkimi Evropian, pra Brukseli, do të mbetet vendi ku do të takohen të dyja palët”.

E megjithatë, Novakoviq nuk e parashikon suksesin e qasjes së re për shkak të rezistencës ndaj formimit të Asociacionit. “Si i shoh gjërat, më duket se 2023 do të jetë edhe një herë një vit stagnimi. Nuk do ta përjashtoja. mundësia e një lloj konflikti të kufizuar, i cili është shumë i mundshëm sepse vetë liderët nga të dyja palët sigurisht që nuk mund ta kontrollojnë situatën në çdo kuptim dhe në çdo vend. Ky është një skenar i mundshëm. Dhe Bashkimi Evropian, duke pasur parasysh situatën aktuale, pa Një ofertë më e fortë, më konkrete për të dyja palët dhe pa investime në burime dhe njerëz, nuk mund të presë ndonjë sukses më të madh”./Reporteri.net/