Shefi i NATO-s Jens Stoltenberg zhvilloi një turne të shpejtë në rajonin më delikat të Ballkanit Perëndimor këtë javë. Por çfarë po përpiqet të bëjë aleanca ushtarake?

Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg përfundoi një turne në vendet e Ballkanit Perëndimor këtë javë, në një paraqitje mbështetëse dhe angazhimi në një rajon me zjarre në fronte të shumta sigurie. “Ky rajon është strategjikisht i rëndësishëm për NATO-n, por ka arsye për shqetësim”, tha Stoltenberg në një konferencë shtypi në kryeqytetin e Maqedonisë së Veriut, Shkup të mërkurën në përfundim të kësaj viziteje. “Ne shohim kërcënime secesioniste në Bosnje dhe Hercegovinë, një situatë të brishtë të sigurisë në Kosovë dhe normalizimin e ngecur midis Beogradit dhe Prishtinës”.

Që nga fundi i Luftës së Ftohtë në vitet 1990, NATO ka luajtur një rol të madh sigurie në rajon. Ajo ndërhyri në Bosnje dhe Kosovë në luftërat e përgjakshme që shënuan shpërbërjen përfundimtare të Jugosllavisë në shtete të veçanta. Sot, tre nga gjashtë shtetet e Ballkanit Perëndimor janë në NATO (Shqipëria, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut) dhe tre që s’janë pjesë (Serbia, Kosova dhe Bosnja dhe Hercegovina).

Përleshjet me armë në Kosovë shkak për shqetësim

Armiqësitë janë në rritje mes serbëve të pakicës etnike dhe shumicës së shqiptarëve etnikë në Kosovë, e cila ishte një krahinë e Serbisë gjatë kohës së Jugosllavisë, por u shkëput dhe shpalli pavarësinë në vitin 2008 pas një lufte të përgjakshme në vitet 1990. Shtetet e Bashkuara dhe 22 nga 27 shtetet e BE-së e njohin shtetësinë e saj, ndërsa Serbia dhe Rusia e konsiderojnë atë si një krahinë të shkëputur.

Në maj, trupat nga forca paqeruajtëse e KFOR-it të udhëhequr nga NATO u plagosën duke u përpjekur të menaxhonin përleshjet etnike serbo-shqiptare në veri të Kosovës, afër kufirit serb. Serbët e Kosovës shpesh janë shumë mosbesues ndaj autoriteteve kombëtare dhe mbajnë marrëdhënie të ngushta me Serbinë. Në shtator, katër persona mbetën të vdekur pas një përleshjeje me armë midis serbëve etnikë dhe autoriteteve të Kosovës, të cilët ishin barrikaduar në një manastir.

Si rezultat, NATO ka dërguar rreth 1000 trupa shtesë në Kosovë dhe ka shtuar patrullimet në veriun me shumicë serbe. Kjo e çon numrin total të trupave të KFOR-it në më shumë se 4,500.

Duke folur të hënën në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinë, Stoltenberg tha se NATO “do të bëjë atë që është e nevojshme për të ruajtur një mjedis të sigurt dhe lirinë e lëvizjes për të gjithë njerëzit në Kosovë”.

“Tani po shqyrtojmë nëse duhet të kemi një rritje më të përhershme për të siguruar që kjo të mos dalë jashtë kontrollit dhe të krijojë një konflikt të ri të dhunshëm në Kosovë apo në rajon më gjerë”, tha ai.

Republika Srpska kërcënon të shkëputet nga Bosnja

Ndërkohë në Bosnje dhe Hercegovinë, një nga dy entitetet politike të shtetit multietnik, Republika Srpska, ka kërcënuar të shkëputet. Republika Srpska përbën rreth gjysmën e territorit të Bosnje dhe Hercegovinë dhe është shtëpi e rreth 1.2 milionë njerëzve, kryesisht serbë etnikë. Ajo u formua gjithashtu gjatë shpërbërjes së dhunshme të Jugosllavisë dhe në një kontekst të luftës së përgjakshme.

BE-ja, e cila drejton një mision paqeruajtës në Bosnje dhe Hercegovinë, është e papëlqyeshme në Republika Srpska. Në vend të kësaj, entiteti ka lidhje të ngushta me Serbinë dhe Rusinë. Forcat e BE-së në Bosnje dhe Hercegovinë morën përsipër nga një mision i NATO-s në 2004.

Mesazh për Moskën

Deklarata e Stoltenberg në Shkup në fund të turneut të tij të mërkurën, u shpërnda së bashku me liderët nga katër aleatët ballkanikë të NATO-s – Shqipëria, Kroacia, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut – dhe synonte pjesërisht Moskën.

NATO e sheh Rusinë si destabilizuese, veçanërisht që nga pushtimi i Ukrainës

“Shtetet autoritare si Rusia kërkojnë të minojnë demokracitë tona me kërcënime kibernetike dhe hibride”, tha Stoltenberg, i cili mendohet se së shpejti do të largohet nga posti i tij në krye të aleancës ushtarake perëndimore.

Siç shpjegoi Bojana Zoric nga Instituti i Bashkimit Evropian për Studime të Sigurisë, në përgjithësi synimi i Rusisë në rajon është të ndalojë zgjerimin e NATO-s dhe zgjerimin e shteteve në BE.

Lufta në Ukrainë ka shërbyer gjithashtu për të nënvizuar ndarjet ekzistuese, tha analisti nga agjencia kërkimore e financuar nga BE: “Ballkani Perëndimor nuk është i unifikuar kur bëhet fjalë për përgjigjen ndaj luftës në Ukrainë”.

Kjo ishte në avantazhin e Moskës.

“Rusia gjithmonë dëshiron të shfrytëzojë çdo mundësi që ka për të prodhuar çrregullime dhe për të ndezur armiqësitë në rajon dhe në një farë mënyre të përdorë frakturat etnike për përfitime të veta”, tha Zoric.

Çfarë po përpiqej të arrinte Stoltenberg në udhëtimin e tij?

Për Zoric, udhëtimi i Stoltenberg ishte kryesisht për dërgimin e “një mesazhi të qartë për rajonin dhe aktorët e tjerë të pranishëm dhe të përfshirë, përfshirë Rusinë, se NATO mbetet fuqishëm e përkushtuar për të garantuar sigurinë”.

Një prani më e madhe e NATO-s në Kosovë duhet të inkurajojë të gjitha palët që të tregojnë përmbajtje dhe për këtë arsye shpresojmë të mbështesim rigjallërimin e dialogut efektiv të normalizimit ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit.

Serbia, e cila aspiron të jetë pjesë e BE-së , por jo NATO-s, nuk do të rrezikonte vetë konfliktin me aleancën ushtarake, tha tutje Zoric. Shumica e shteteve të BE-së janë në NATO. Këto ditë, sipas analistit, Beogradi ka marrëdhënie të qëndrueshme me NATO-n.

Cili është rreziku i konfliktit të mëtejshëm?

Megjithatë, analistja nuk sheh një rrezik konfrontimi të hapur në horizont.

“As tani apo në të ardhmen e afërt Rusia nuk do të jetë në gjendje të përballojë hyrjen në një luftë në frontin e Ballkanit Perëndimor, veçanërisht duke pasur parasysh faktin se gjysma e Ballkanit Perëndimor është në NATO”, tha Zoric.

Në vend të kësaj, Moska do të kishte më shumë gjasa të vazhdojë me modusin e saj aktual të nxitjes së çrregullimit duke punuar me bashkëbiseduesit kryesorë rajonalë.

Shkruar nga Ella Joyner në Bruksel për Deutche Welle, përkthyer nga Gazeta Online Reporteri.net