Pas disa muajsh shqetësimesh për mundësinë që partitë radikale të djathta të fitojnë pushtet në zgjedhjet e Parlamentit Europian të këtij viti dhe të ndryshojnë në mënyrë të thellë politikëbërjen e BE-së, revolucioni iliberal nuk ndodhi. Ndërsa disa parti të ekstremit të djathtë fituan terren, centristët liberalë do të mbeten në krye të pushtetit.

Mënyra për të mposhtur të djathtën populiste, duket se është t’i kundërshtosh atë pa kompromis. Kryeministri polak Donald Tusk mund të dëshmojë për këtë. Që kur përmbysi partinë populiste Ligj dhe Drejtësi (PiS) nga pushteti vjeshtën e kaluar, ai ka qenë i palëkundur në kundërshtimin e iliberalizmit anti-demokratik që ajo përfaqëson. Dhe në zgjedhjet e Parlamentit Europian, Koalicioni i tij Qytetar (KO) pati performancën më të mirë nga të gjitha partitë kryesore të rrjedhës kryesore në BE, duke siguruar rezultatin befasues prej 37.1% të votave.

Për të qenë të sigurt, rezultati konfirmon forcën e qëndrueshme të bazës populiste të PiS. Edhe me një pjesëmarrje të ulët në zonat rurale, partia mund të llogarisë në minimum prej 30% të mbështetjes. Tusk pati sukses jo sepse PiS është dobësuar ndjeshëm, por sepse e bëri këtë zgjedhje për fatin e vetë Bashkimit Europian. Ai e kornizoi atë si garë mes koalicionit të tij dhe të gjitha partive – jo vetëm PiS – që kundërshtojnë BE-në.

Brenda Polonisë, fitorja e KO duhet të përmirësojë shanset e kandidatit të tij të mundshëm presidencial, kryebashkiakut të Varshavës, Rafał Trzaskowski, në zgjedhjet e ardhshme. Një fitore e Trzaskowskit mbi presidentin aktual, besnikun e PiS Andrzej Duda, është thelbësore për të përmirësuar dëmin e bërë pas pothuajse një dekade në pushtet të PiS.

Suksesi i KO ka implikime për gjithë Europën. Pas humbjes së partisë Renaissance të presidentit francez Emmanuel Macron, koalicionit të kancelarit gjerman Olaf Scholz dhe socialistëve të kryeministrit spanjoll Pedro Sánchez, ndikimi i Polonisë si përfaqësuese e qendrës europiane është rritur ndjeshëm. Tusk është tani lideri de facto (më fituesi) i fraksionit më të madh në Partinë Popullore Europiane (PPE), grupimi paneuropian i konservatorëve dhe centristeve të rrjedhës kryesore që fitoi shumicën e vendeve në përgjithësi.

Por kjo nuk sugjeron se fitorja e Tusk ishte e jashtëzakonshme. Për të gjithë frikën e një vale të ekstremit të djathtë, nuk kishte revolucion iliberal në të gjithë Europën. Të njëjtat parti centriste që kanë kontrolluar Parlamentin Europian për shumë vite ruajtën shumicën e sigurt prej 453 vende (nga 720). Edhe pse populistët fituan në Francë (spektakolare), Itali dhe Austri, ata nuk do të mbajnë mjaft vende për të përmbysur ose ndryshuar thellësisht politikën e BE-së. Për më tepër, e djathta ekstreme është vetë e ndarë mes disa fraksioneve.

Në Gjermani, të Gjelbrit dhe Demokratët e Lirë janë dobësuar, por kristiandemokratët e qendrës së djathtë mbeten të fortë brenda PPE-së. Dhe pasi një koalicion shumice është i pamundur – nëse jo i pamundur – pa pjesëmarrjen e PPE-së, pozicioni i Ursula von der Leyen si presidente e Komisionit Europian është ndoshta i sigurt. Duke operuar nga qendra, ajo do të jetë në gjendje të ndërtojë koalicione të ndryshme për të adresuar çështje kontroverse – për shembull, duke u mbështetur në të djathtën për emigracionin dhe në të majtën për sa i përket politikës së gjelbër.

Shqetësimi më i madh për Europën tani qëndron në Francë, e cila mund të eksportojë kaos në pjesën tjetër të BE-së. Fronti Nacional i ekstremit të djathtë të Marine Le Pen mundi partinë e Macron me një diferencë dyfish. Macron tani do të përballet me tre vite paralizë dhe mosfunksionim para zgjedhjeve të ardhshme presidenciale franceze, gjë që do të rrisë më tej gjasat për një fitore të Le Pen. Macron tashmë ka reaguar duke shpallur zgjedhje të parakohshme parlamentare. Ndërsa kandidatët e preferuar të Le Pen-it janë pothuajse të sigurt për të fituar pjesën më të madhe të mbështetjes në shumë votime të raundit të parë, raundi i dytë është ai që ka rëndësi.

Një problem i madh për Macron është se ai tani është bête noire e të majtës ekstreme. Ndryshe nga e kaluara, nuk ka garanci që shumica e votuesve francezë do të bashkohen kundër kandidatëve të ekstremit të djathtë në raundin e dytë. Macronistët kështu kanë sinjalizuar që ata nuk do të vendosin kandidatin e tyre në garat ku një kandidat që përfaqëson të majtën më të gjerë ka një shans të mirë për të mundur kandidatin e Le Pen-it. Ata gjithashtu do të bëjnë bast mbi supozimin se votuesit priren të sillen më “papërgjegjshëm” në zgjedhjet europiane (ku rreziku shihet si më i ulët) sesa në zgjedhjet kombëtare.

Nëse Le Pen fiton shumicën në parlamentin francez, Macron do të ngecet me një marrëveshje bashkëjetese armiqësore. Megjithëse ai do të përfaqësojë ende Francën në Këshillin Europian, aleatët e Le Pen mund të përfaqësojnë vendin në këshilla sektoriale të ndryshme (si samitet e ministrave të jashtëm). Këto ndryshime ende nuk do të ndërrojnë pozicionin e përgjithshëm të Francës në BE, megjithatë, sepse shumë vendime kërkojnë një shumicë, jo unanimitet; ministrat e Le Pen mund të përfundojnë thjesht në anën humbëse të votës. Për më tepër, Le Pen është e pamundur të sfidojë rizgjedhjen e von der Leyen.

Nga ana e tij, Macron duket se ka gjykuar që një fitore e Le Pen në zgjedhjet e parakohshme është e vlefshme për rrezikun. T’i japësh partisë së saj kontrollin mbi parlamentin – dhe kështu një përgjegjësi për të demonstruar udhëheqjen, në vend që të shigjetojnë thjesht nga vendet e opozitës – mund t’i heqë asaj mbështetjen në tre vitet e ardhshme. Dhe nëse Le Pen nuk arrin të fitojë shumicën, detyra e formimit të një qeverie të re do të kthehet te Macroni, i cili mund të formojë një qeveri minoritare me mbështetje të heshtur parlamentare. Në këtë skenar, Macron do të ketë shumë mundësi për të rindërtuar mbështetjen e tij në vitet e ardhshme, sepse sistemi francez i jep presidentit kompetenca të gjera, përfshirë autoritetin për të kaluar buxhetin me dekret.

Në përmbledhje, ndërsa e djathta ekstreme po feston tani për tani, kjo nuk ishte një ndryshim i thellë iliberal. Edhe një herë, Tusk ka treguar se populistët e djathtë mund të mposhten.

Sławomir Sierakowski është themelues i lëvizjes Krytyka Polityczna në Poloni. Opinioni është marrë nga Project Syndicate.  Përkthyer nga Reporteri.net.