Udhëheqësi rus po shtyn propagandën dhe grindjet fetare në Kosovë dhe Bosnje për ta larguar vëmendjen e NATO-s nga pushtimi i tij ilegal.

Gjatë gjithë historisë së Rusisë, carët kërkuan mënyra për të dominuar atë që ata e quanin “vendet e afërta jashtë” perandorisë së tyre të përhapur. Në botën e sotme, pushtimi i paligjshëm i Presidentit Vlladimir Putin në Ukrainën fqinje ndjek atë hark strategjik. Nëse ai fiton, është logjike që ai do ta kthejë vëmendjen te Moldavia, ndalesa e radhës në rrugën drejt Evropës Lindore – dhe ku një enklavë separatiste ruse, Transnistria, tashmë është e pushtuar nga Rusia.

Por ka një objektiv tjetër shumë tërheqës aty pranë: Ballkani Perëndimor. Shtrirja e trazuar e territorit në juglindje të Evropës përfshin katër anëtarë të qëndrueshëm të Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut: Kroacinë, Shqipërinë, Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut. Por Kremlini i ka sytë te çmimet e tjera: Serbia, Kosova dhe kombi etnikisht i ndarë i Bosnjë-Hercegovinës. Si mund të kërkojë Putini të zgjerojë ndikimin rus dhe të minojë angazhimin e Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut dhe Bashkimit Evropian në këtë cep të rëndësishëm të Evropës?

Unë e njoh mirë këtë terren që nga ditët e mia në NATO dhe si komandant i përgjithshëm ushtarak amerikan në Evropë. Para kësaj, kam shërbyer në luftërat ballkanike të viteve 1990 si kapiten i një destrojeri në brigjet e ish-Jugosllavisë, duke zbatuar një bllokadë armësh kundër regjimit të saj agresiv. Gjatë viteve, kam takuar shumicën e liderëve të lartë në rajon, duke përfshirë presidentin serb Alleksandar Vuçiq, ish-presidenten kroate Kolinda Grabar-Kitaroviq dhe Millorad Dodikun, udhëheqësin aktual të Republikës Serbe (pjesa etnike serbe e Bosnjës).

Në vazhdën e shpërbërjes së Jugosllavisë, luftërat tepër të përgjakshme ballkanike midis 1991 dhe 2001 vranë deri në 105,000, shumë prej tyre civilë (8,000 burra dhe djem myslimanë, për shembull, u masakruan në Srebrenicë në korrik 1995). Tensionet mbeten midis katolikëve romakë në Kroaci, të krishterëve ortodoksë kryesisht në Serbi dhe myslimanëve në Shqipëri, Kosovë dhe Bosnjë.

Putini po kërkon të përfitojë nga kjo histori e papërfunduar. Ai e di se nëse vendet anëtare të NATO-s tërhiqen përsëri në policimin e një Ballkani të trazuar, ata do të shpërqendrohen nga fokusi i tyre në mbështetjen e Ukrainës.

Ka ende disa mijëra paqeruajtës të NATO-s në Kosovë, një ish-rajon i Serbisë që as serbët dhe as rusët nuk e njohin si një komb të pavarur. Vitin e kaluar, ushtria serbe u vu në gatishmëri të lartë pas trazirave të protestuesve etnikë serbë brenda Kosovës, duke plagosur rreth 100 ushtarë të NATO-s; kjo e detyroi aleancën të dërgonte disa qindra paqeruajtës shtesë. Putini po e inkurajon qartë Serbinë që të bëjë presion mbi qeverinë e Kosovës të mbështetur nga NATO.

Ai po punon gjithashtu për të destabilizuar qeverinë e lëkundur të Bosnje-Hercegovinës, e cila është e ndarë në një presidencë trepalëshe të çuditshme me një përfaqësues të secilës prej tre zonave kryesore etno-fetare. Aktori politik më me përvojë është Dodiku, i cili është i lidhur ngushtë me Moskën. Edhe një dekadë më parë, ai më thoshte për nevojën e shkëputjes së Republikës Serbe, e cila do të shkatërronte në mënyrë efektive vendin. Pjesa e tij më pas do të bashkohej me vetë Serbinë, duke krijuar një shtet më të madh serb, të cilin Putini do ta miratonte me kënaqësi.

Siç ka thënë admirali në pension Mark Montgomery, i cili ishte oficeri i planeve të mia në Komandën Evropiane të ShBA-së: “Kjo është e njëjta lloj sfide me të cilën u përballëm një dekadë më parë – Putini përfiton nga përzierja e tenxheres diku tjetër në Evropë, duke u përpjekur të dobësojë besueshmërinë e NATO-s dhe të na largojë nga mbështetja e Ukrainës”.

Për fat të mirë, Perëndimi ka opsione. Për momentin, ideja e vendosjes së batalioneve të NATO-s në Ukrainë nuk ka gjasa. Në këtë mënyrë, rritja e nivelit të trupave të dislokuara në Kosovë tani, dhe paraprirja e trazirave që Putini po përpiqet të nxisë, është e mundur dhe ka kuptim strategjik.

Të bësh këtë do të ishte një shembull i një ndarjeje efektive rajonale të përpjekjeve brenda aleancës: vendet e NATO-s në Ballkan dhe në fqinjësi (p.sh. Greqia dhe Italia) mund të fokusohen në atë rajon. Anëtarët e Evropës Lindore dhe Nordike mund të udhëheqin përpjekjen e Ukrainës. Vendet e mëdha në perëndim – Franca, Gjermania, Britania e Madhe dhe ShBA-ja – kanë burime të mjaftueshme për t’u përfshirë në të dyja.

Krahas forcave të stabilizimit, NATO duhet të jetë e ndërgjegjshme për përdorimin e të ashtuquajturës luftë hibride të Rusisë. Putini është i mirë në përdorimin e mediave sociale, fushatave të dezinformimit dhe propagandës pro-ruse për të krijuar tensione jashtë kufijve të tij. NATO duhet të përdorë rrjetet e veta të informacionit për të ekspozuar dhe kundërshtuar këto narrativa të rreme. Nëse rusët vendosin të ngrisin nivelin, ata mund të përdorin sulme kibernetike kundër rrjeteve të energjisë dhe objektivave të tjera jetike në Kosovë dhe pjesët joserbe të Bosnjës. Kjo do të krijonte konfuzion dhe do të rriste pakënaqësinë sociale. NATO mund të sigurojë sisteme më të mira të mbrojtjes kibernetike për aleatët dhe miqtë e Ballkanit.

Së fundi, ka stimuj ekonomikë që mund të kundërshtojnë angazhimin rus. Serbia dëshiron dëshpërimisht anëtarësimin në BE, ashtu si Bosnje-Hercegovina. Udhëheqësit e tyre duan të jenë në gjendje të punojnë me Perëndimin dhe të shmangin sanksionet. Ambasadori serb në ShBA ka shkruar së fundmi një letër duke pretenduar se Serbia dëshiron vetëm paqe. Serbët mund të tregojnë se janë të sinqertë duke hedhur poshtë manipulimet e Putinit dhe duke lejuar Perëndimin të qëndrojë i fokusuar në sfidën e tij më të madhe: luftën imorale të Rusisë në Ukrainë.

James Stavridis është kolumnist në  “Bloomberg Opinion”. Përktheu Reporteri.net.