Të dy kombet janë të mbrojtura nga Washingtoni, por nën kërcënimin e revanshizmit.

Askund në botë Washingtoni nuk vlerësohet më shumë sesa në kombin e vogël ballkanik të Kosovës. Në bulevardin “Bill Clinton” në Prishtinë, kryeqytet i Kosovës, një statujë e ish-presidentit të Shteteve të Bashkuara, përshëndet me gëzim kalimtarët. Sekretarja e Shtetit, Medeleine Albright, e cila në vitin 1999 nxiti ndërhyrjen e SHBA-së kundër Serbisë në luftën e Kosovës, nderohet me një shesh dhe bust në qendër.

Por kjo dashuri po lëkundet. Më 23 prill, Kosova ka mbajtur zgjedhjet në 4 komuna veriore të banueshme me shumicë serbe. Refuzimi i Prishtinës për të adresuar çështjen për autonomi më të madhe në këto komuna, shkaktoi bojkot të serbëve për të dalë në zgjedhje, duke marrë pjesë vetëm rreth 3.5 për qind. Të pakundërshtuar, kandidatët shqiptarë u votuan. Protesta të dhunshme pasuan në fund të majit, kur këta kandidatë morën postet e kryetarëve të komunave. Protestuesit serbë sulmuan policinë kosovare dhe pjesëtarë të NATO-s, dhe dhjetëra prej tyre u plagosën.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti i cilësoi protestuesit si “milici fashiste” dhe fajësoi Serbinë dhe presidentin e saj populist, Aleksandar Vuçiq për orkestrimin e bojkotit dhe trazirave.

Si rezultat i pakënaqësisë së tij me trajtimin e situatës nga Kurti, Washingtoni mori një sërë masash ndëshkuese, duke përfshirë përjashtimin e Kosovës nga Defender 23, stërvitja më e madhe ajrore e NATO-s ndonjëherë, e cila u zhvillua për dy muaj nga prag zgjedhjesh. U raportua për një ngrirje të përkohshme të diplomacisë nga Washingtoni dhe ambasadori amerikan në Prishtinë, Jeffrey Hovenier, paralajmëroi se entuziazmi për mbështetjen e anëtarësimit të Kosovës në NATO dhe Kombet e Bashkuara ishte zbehur.

Shkëmbimet e Tajvanit  me Kosovën, të cilat janë ndërmjetësuar nga Washingtoni po përcillen me shqetësim. Zyrtarët dhe ekspertët e tregtisë së Tajvanit i shohin vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore (CEEC) si një “portë hyrëse” drejt Bashkimit Evropian dhe ata shpresojnë të kultivojnë lidhje më të thella me rajonin.

Edhe pse Kosova njihet nga më shumë se gjysma e 193 anëtarëve të Kombeve të Bashkuara dhe Tajvani gëzon marrëdhënie të plota diplomatike me vetëm 13 shtete sovrane, të dy vendet kanë hasur në bllokada për të pasur qasje në OKB dhe organizata të tjera ndërkombëtare nga fqinjët e tyre armiqësorë dhe më të fuqishëm.

Serbia dhe Kina, mohojnë pavarësinë de facto të Kosovës dhe Tajvanit. Deklaratat e Serbisë mbi Kosovën mund të jenë një pikë më poshtë nga kërcënimet e Kinës në Tajvan, por shprehjet e tilla si “të patjetërsueshme” dhe “integrale” zakonisht janë pjesë e pretendimeve të sovranitetit të këtyre vendeve dhe gjuhës së tyre politike që përdoren nga Pekini dhe Beogradi.

Mbështetja për Tajvanin është rritur midis vendeve të EQL-së në vitet e fundit, me Republikën Çeke dhe Lituaninë të shprehura veçanërisht të hapura në favor të Taipeit, dhe vendi i fundit i nënshtrohet shtrëngimit ekonomik kinez për problemet e tij. Ballkani Perëndimor mund të duket periferik për ambiciet e Tajvanit, por pakënaqësia në rritje me praninë e Kinës atje, ka krijuar një ndjenjë mundësie që, me mbështetjen e Washingtonit, Taipei do të shpresojë ta përdorë.

“VQL treguan një interes në momentin e duhur,” tha Marc Cheng, drejtori ekzekutiv i Qendrës së BE-së në Tajvan, pjesë e një rrjeti ndërkombëtar të institucioneve me bazë universitare të financuar nga Komisioni Evropian. Cheng citon “diplomacinë e maskave” të Tajvanit – e cila e pa dhurimin e miliona maskave nga Taipei në Evropë të ndërsjellë me dhjetëra mijëra vaksina nga Lituania dhe Sllovakia – si nxitës i angazhimit. Ekziston edhe sensi i Ballkanit si kufiri i fundit në Evropë. “Tregjet në zhvillim janë gjithmonë një mundësi”, tha Cheng për Foreign Policy . “Kështu që ka kuptim që Tajvani ka filluar të zhvendosë fokusin drejt Ballkanit pas disa vitesh angazhimi me më shumë vende të Evropës Qendrore”.

Presidenti shqiptar Edi Rama kapi humorin mbizotërues mes vendeve të EQL-së në shkurt kur foli për përfitime “zero” për vendin e tij nga blloku bashkëpunues midis Kinës dhe VEQL. E quajtur më parë 17+1, iniciativa ishte gjoja përpjekja e Pekinit për të promovuar bashkëpunimin në infrastrukturë, tregti dhe investime nën iniciativën e tij më të gjerë “Brez dhe Rrugë”. Lituania u tërhoq nga 17+1 në maj 2021, me shtetet e saj balltike, Letoninë dhe Estoninë që e ndoqën shembullin një vit më vonë, duke e ulur iniciativën në 14+1. Të tre vendet përmendën respektimin për të drejtat e njeriut dhe “rendin ndërkombëtar të bazuar në rregulla” si nxitës të vendimit.

Pas një takimi me Sekretarin e Shtetit të SHBA-së Antony Blinken në maj, gjatë të cilit u diskutuan shqetësimet e SHBA-së për ndikimin kinez në vendet e EQL-së, ministri i Jashtëm çek, Jan Lipavsky hodhi poshtë 14+1 se nuk kishte “as thelb dhe as të ardhme”. Ai theksoi angazhimin e Pragës për një “kornizë evropiane” dhe lidhje të ngushta me Washingtonin, një temë e përsëritur midis vendeve të EQL-së kur diskutohet nisma. 14+1 tani shihet gjerësisht si pjesë e një strategjie “përçarje dhe sundim” që synon të krijojë një pykë midis VEQL dhe Perëndimit.

Në Ballkan, zhgënjimet me projektet e infrastrukturës publike nën 14+1 përfshijnë afate të humbura, shpenzime spirale (dhe, rrjedhimisht, borxhe nga huatë kineze) dhe punë të dobët. Hetimi i Kinës për të përdorur punën vendase ose për të dhënë akses në tregjet kineze ka shkaktuar gjithashtu probleme. Premtimet e paplotësuara, mungesa e transparencës dhe përfitimet e pakta të prekshme kanë bërë që shumë liderë në rajon të arrijnë në përfundimin se nisma është pak më shumë se një përpjekje e Pekinit për të ushtruar ndikim të fuqisë ‘së butë’.

Shqetësime të tilla u shfaqën në vendimin e shumicës së vendeve të Ballkanit për t’iu bashkuar nismës “Rrjeti i pastër” i nisur nga administrata e ish-presidentit të SHBA Donald Trump në vitin 2020. Ky program synon “ndërhyrjet nga aktorë keqdashës, si Partia Komuniste Kineze” duke parandaluar përfshirjen e kompanive si Huawei dhe ZTE në rrjetet 5G.

“Fillimisht, kishte një angazhim të madh nga Kina, kështu që vendet e EQL-së prisnin se mund të fitonin infrastrukturë, rritje ekonomike dhe zgjerim të aksesit në treg në Kinë,” tha Cheng. “Por rezultati ishin fjalë boshe. Dhe tani është e lehtë të shihet se imazhi i Kinës në rajon nuk është më një fuqi e mirë”.

*Artikulli është analizë e gazetarit taivanez James Baron për Foreign Policy. Përktheu në shqip: Reporteri.net.