Autor: Zuhdi Hajzeri

(Pjesa 1) Është shteti ai në të cilin jetojnë njerëzit, publikë apo privatë, dhe ata kanë në duar armët ligjore për të mbrojtur ato rregulla sa herë që ekspozohen ndaj abuzimit ose kundërvajtjes, ndryshe nga shteti policor, ku autoriteti administrativ është absolutisht i lire te ndërmarr ndaj njerëzve te gjitha veprimet qe i sheh te nevojshme, dhe për ti arritur qëllimet e veta, ne përputhje me rrethanat.

Në këtë hulumtim do te sqarojmë ne pjesën e parë shtetin ligjor dhe ne të dytin elemente dhe garancitë e shtetit ligjor.

Koncepti i shtetit Ligjor

Shteti ligjor nënkupton nënshtrimin e shtetit ndaj ligjeve dhe pajtueshmëria e shtetit me ligjet arrihet përmes angazhimit të autoriteteve publike në shtet ndaj dispozitave të ligjeve, shteti ligjor vendos rregulla ligjore te cilat nuk duhet te thyhen dhe te mos bien ne kundërshtim me Kushtetutën sepse konsiderohen jo kushtetuese, ato mund te vendosen para një gjykate te veçantë e cila është Gjykata Kushtetuese, e cila merret special me përputhshmërinë e ligjeve me kushtetutën. Sa i përket autoritetit gjyqësor, kërkohet që aktgjykimet e nxjerra të jenë në përputhje me vendimet e ligjeve dhe kështu individët mund të kontestojnë vlefshmërinë e këtyre gjykimeve nga një ose më shumë nga metodat e njohura të apelimit. Lidhur me autoritetin ekzekutiv, i cili konsiderohet si një nga autoritetet më të rrezikshme për të drejtat dhe liritë e individëve, vendimet e nxjerra nga ai duhet të jenë në përputhje me dispozitat e ligjeve dhe të përgatisin një projektligj të denjë për ruajtjen e te drejtave te njeriut. Vlen të përmendet se koncepti i shtetit ligjor ka fituar epërsi të jashtëzakonshme në epokën moderne, pasi shoqëritë në të kaluarën kanë jetuar për një periudhë të gjatë kohore nga koncepti i teorisë së drejtës hyjnore që kërkohet nga sundimtari te veproj si te doje dhe nuk pyetet për asgjë. Përveç kësaj, administrata është e kufizuar në veprimtarinë e saj për të kërkuar t’i shërbejë së mirës së përbashkët të individëve, me miratimin e tyre me mjete legjitime për të arritur këtë qëllim. Prandaj, administrata në shtetin ligjor nuk mund të largohet nga fushëveprimi i departamentit ligjor ekzistues dhe t’i detyrojë individët ta bëjnë këtë me pretekstin e arritjes së mirës publike për shkak të angazhimit të saj në çështjen ligjore, si dhe për krenarinë e shkëlqimit të saj në opinionin publik. Nëse administrata është fronti me të cilin shteti respekton marrëdhëniet e tij me individët dhe që mund të jetë më i prekshmi nga abuzimi i tij, shkelja e rregullave ligjore dhe shkelja e të drejtave dhe lirive të individëve, kjo nuk do të thotë se është agjencia e vetme nga e cila kërkohet të respektojë dispozitat e ligjeve dhe të mbetet në shtetin ligjor. Angazhimi duhet te jete i të gjitha autoriteteve publike në shtet për të drejtën e miratimit të ligjeve mbi autoritetin legjislativ. Dhe besoni se shteti ligjor në sistemet jo-demokratike nuk është i lehtë për t’u hetuar dhe sunduesit e tij pretendojnë se ata janë të detyruar nga dispozitat e ligjit.

Bima pjellore në të cilën rritet fara e shtetit ligjor gjendet vetëm në sistemet demokratike në të cilat njerëzit kanë fjalën supreme për njerëzit që ndajnë manifestimet e sovranitetit, nga te cilët janë ata që veprojnë në emër të njerëzve në menaxhimin e punëve të shtetit për një periudhë te caktuar dhe ata janë përgjegjës për veprimet e tyre në atë kohë në përputhje me dispozitat e kushtetutës . Dhe shteti dallohet nga organizatat tjera me shume karakteristika ndoshta më e rëndësishmja e tij është sovraniteti dhe jehona e lirisë së tij për të ndryshuar ligjet që e përbëjnë atë, dhe ndër karakteristikat e tij më të rëndësishme.

1 – Personaliteti moral: Një numër i madh i juristëve në shtet gëzojnë një personalitet të pavarur moral. Ata ushtrojnë të drejtat e dhëna personit juridik, por personaliteti i tyre është plotësisht i ndarë nga personalitetet e individëve mbi të cilët ushtrohet autoriteti dhe rregulli. Kjo bëri që disa juristë të mohojnë personalitetin moral të shtetit si rezultat i këtij defekti, dhe kjo ne dy aspekte:

A- Njohja për personalitetin juridik të shtetit dhe pasojat e tij: Do të thotë si parim i përgjithshëm i njohjes për personalitetin juridik aftësia për të gëzuar të drejtat dhe për të marrë përsipër detyrime, domethënë aftësinë që i mundëson një personi të veprojë si pale pozitive apo negative për hir të të drejtave si rezultatet i vazhdimit te shtetit unitetit të tij dhe barazisë.

B – Mohimi i personalitetit moral të shtetit: Disa juristë dhe studiues e shohin shtetin si një fenomen shoqëror që ekziston në bazë të ndarjes së shoqërisë ne dy grup njëri grup sundues dhe te sunduar dhe ai qe vendos ligje dhe rregulla është grupi sundues dhe autorizon zbatimin dhe aplikimin e tyre.

Dhe disa njerëz që besojnë se shteti është një grup rregullash dhe ligjesh dhe nuk ka asnjë personalitet juridik, është e qartë se ithtarët e kësaj teorie nuk na ofruan një alternative te personalitetit moral.

2 – Sovraniteti: i cili është një nga karakteristikat më të rëndësishme të shtetit që ndahet në sovranitet të brendshëm dhe sovraniteti i jashtëm, për sovranitetin e brendshëm autoriteti gëzon legjitimitet përmes zgjedhjeve të drejtpërdrejta për atë autoritet nga populli i cili përfaqësohet nga dy bazat e autoritetit gjyqësor dhe autoritetit ekzekutiv.

Sovraniteti është shprehja dhe ideja që vë autoritetin mbi vullnetin e individëve përmes zgjedhjes së tyre dhe delegimit të tyre të këtij autoriteti për ta përfaqësuar atë. Sa i përket sovranitetit të huaj, nuk është kontrolli i një qeverie ose i një autoriteti të jashtëm mbi autoritetin vendor, domethënë, nënshtrimi i vullnetit të saj ndaj çdo vullneti të huaj dhe ka të bëjë me pavarësinë e vendimeve të saj politike dhe ligjeve kombëtare, përveç kësaj për zbatimin e rregullave të së drejtës ndërkombëtare për të, dhe ideja e sovranitetit është një ide ligjore që karakterizon autoritetin politik. Njerëzit duhet t’i përfaqësojnë ata në drejtim të kontratës shoqërore, në mënyrë që këtij grupi individësh t’u delegohen fuqitë e tij absolute ose ta rritin atë në përputhje me rrethanat dhe vullnetin e njerëzve. Juristët kanë rënë dakord në ligjin kushtetues që kombi është ai që zotëron vullnetin popullor dhe është burimi i fuqive dhe është ai që përvetëson ose jep disa nga veprimet politike ose të gjitha sjelljet që janë kryer prej tyre dhe që përcaktohen në kushtetutë.

3 – Bindja e shtetit ndaj ligjeve: shteti i ligjit është shteti që vendos ligjet mbi te gjitha aktivitet e tij, qoftë në legjislacion, zbatim ose gjyqësor.

Ajo me çfarë shteti ligjor dallohet nga ana tjetër, përkatësisht, që veprimtaria e tij i nënshtrohet rregullave ligjore, domethënë mos kujdesin e individëve me diçka jashtë ligjit. Në mënyrë që shteti ligjor të forcohet, në mënyrë që garancitë themelore të jenë në dispozicion derisa të mos humbet ky parim, me e rëndësishmja:

Ekzistenca e kushtetutës zbatimi i parimit të ndarjes se pushteteve respektimi i autoritetit te epërsisë së ligjeve gradimin e rregullave ligjore njohja e të drejtave dhe lirive publike, dhe organizimin e mbikëqyrjes gjyqësore dhe pavarësisë se saj.