Vendet evropiane kanë përjetuar një sërë sulmesh terroriste gjatë dekadës së fundit. Inteligjenca e vendeve evropiane zbuloi se shumica e autorëve të sulmeve terroriste kanë të kaluar kriminale dhe se disa prej tyre janë shndërruar ne ekstremist në burgjet evropiane. Kjo i shtyu qeveritë evropiane të merrnin masa, shumë prej të cilave e lidhin dosjen e terrorizmit me dosjen kriminale.[1]

Përkufizimi i terrorizmit

Terrorizmi: Është përkthim i ekstremizmit të dhunshëm, për ta transformuar atë nga idetë në veprime. Terrorizëm është çdo veprim që synon frikësimin e individëve ose grupeve me motive politike, ideologjike ose etnike. Por si ndryshon terrorizmi nga ekstremizmi? Sipas Strategjisë së Mbretërisë së Bashkuar kundër ekstremizmit të vitit 2015, sipas faqes së internetit  Kultura kundër ekstremizmit, thotë: “Ekstremizmi është kundërshtimi i hapur ose aktiv ndaj vlerave thelbësore, duke përfshirë demokracinë, sundimin e ligjit, lirinë individuale, respektimin dhe tolerancën e feve të ndryshme dhe besimet.” Thirrjet për të vrarë anëtarët e forcave qeveritare konsiderohen si një formë e ekstremizmit. Kryerja e veprimeve, ose frikësimi i një grupi ose individësh me motive ideologjike ekstremiste, do të thotë “përkthim” i ekstremizmit në veprime.

Terrorizëm: Çdo veprim i planifikuar paraprakisht ose tentativë e dhunës së konsiderueshme nga një ose më shumë akter jo shtetërorë me qëllim që të avancojë një kauzë ideologjike, sociale, fetare ose etnike, ose të dëmtojë kundërshtarët te perceptuar për shkaqe të tilla. Aktet e rënda të dhunës mund të përfshijnë bomba ose përdorimin e armëve të tjera të shkatërrimit në masë, atentate dhe vrasje të synuara, të shtëna, zjarr vënie dhe bomba me benzinë, rrëmbime dhe peng marrje,  në disa raste, grabitje të armatosur. Terrorizmi i brendshëm konsiston në akte ose tentativa të akteve terroriste, autorë të të cilave janë shtetas ose banorë të përhershëm të vendit në të cilin ndodh akti dhe nuk janë anëtarë ose agjentë të organizatave terroriste të huaja ose ndërkombëtare.[2]

Kriteret për klasifikimin e operacioneve terroriste në Evropë – lufta kundër terrorizmit

Klasifikimi i sulmeve në Evropë, qofshin ato terroriste apo jo-terroriste, bazohet në disa kritere, veçanërisht:

Kriteri i përgjegjësisë: ISIS ka marrë përsipër shumë sulme terroriste gjatë dekadës së fundit, duke përfshirë sulmet e Parisit të vitit 2016 dhe periferinë e tij veriore të Saint-Denis, të cilat përfshinin të shtëna masive, sulme vetëvrasëse dhe marrje pengjesh, si dhe vrapimin e “Ditës së Bastiles“,  si dhe një sërë bombash në aeroportin e Brukselit dhe një stacion hekurudhor. Trenat “Malebeek” në vitin 2016. Në Gjermani, “ISIS” mori përsipër sulmin e përgjakshëm në tregun e Krishtlindjeve në kryeqytetin Gjerman, Berlin. Në Britani në vitin 2017, ISIS njoftoi përgjegjësinë  e tij të një operacioni të shtypjes në Urën Westminster në Sheshin e Parlamentit dhe një sulm vetëvrasës në qytetin britanik të Mançesterit, i cili goditi Manchester Arena. Si dhe një seri sulmesh në kryeqytetin e rajonit spanjoll të Katalonis, qytetin e Barcelonës.

Koordinatori i Bashkimit Evropian kundër terrorizmit, Gilles de Kerchove konfirmon më 17 korrik 2021 se ISIS “nuk ka më aftësinë për të dërguar terroristë në tokën evropiane”   falë   “masave të marra nga koalicioni ndërkombëtar”. “Kërcënimi mbetet kompleks”, duke përfshirë “aktorë të izoluar, pa një lidhje të drejtpërdrejtë me organizatën”.

Lidhje me grupe dhe organizata terroriste

Më 18 tetor 2021, Bashkimi Evropian njoftoi se do të zgjasë vendosjen e sanksioneve kundër ISIS dhe Al-Kaidës deri më 31 tetor 2022. Shpjegoi se “masat aktuale kufizuese synojnë ISIS-in dhe Al-Kaidën dhe njerëzit, grupet, kompanitë dhe subjektet e lidhura me to. ” Që nga shtatori 2016, Bashkimi Evropian ka deklaruar vazhdimisht se ka qenë në gjendje të miratojë në mënyrë të pavarur masa kufizuese kundër ISIS dhe Al-Kaidës dhe personave, grupeve, projekteve dhe entiteteve të lidhura me to.

Bashkimi Evropian miraton kriteret për klasifikimin e grupeve terroriste në nivel shteti anëtar, në përputhje me Pozicionin e Përbashkët (CFSP) 2016/1693), i cili përcakton aktet që përbëjnë akte terroriste për këto qëllime. Me marrjen e informacionit të saktë që tregon se është marrë një vendim nga shërbimet kompetente të sigurisë, inteligjencës ose gjyqësore për të caktuar persona, grupe dhe subjekte si grup terrorist. Kështu  grupet e identifikuara nga Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara si të lidhura me terrorizmin dhe për të cilët ka urdhëruar sanksione. Çdo individ apo grup që kryen sulme terroriste brenda vendeve të bllokut dhe i përket grupeve që janë listuar si organizata terroriste, operacioni klasifikohet si operacion terrorist.[3]

Standardi i motivimit

Qeveritë evropiane hezitojnë t’i klasifikojnë sulmet si “terroriste” dhe presin derisa të përfundojnë hetimet, të merren të dhëna dhe informacione dhe disa kritere që çojnë në dyshimin për motive terroriste, duke përfshirë dëshmitë e dëshmitarëve okularë gjatë zbatimit të operacionit. Prokuroria dhe hetuesit  shikojnë edhe të dhënat e autorit të operacionit kriminal përpara se të nxjerrin konkluzione.

Kriteret e klasifikimit të eksponentëve të rrezikshëm – Antiterrorizëm

Shërbimet e sigurisë dhe inteligjencës në Evropë përgatisin lista të individëve dhe grupeve që supozohet se përbëjnë një kërcënim për sigurinë kombëtare. Për shembull, në Francë, “Lista S” përmban emrat e njerëzve që përbëjnë kërcënim për sigurinë kombëtare franceze, që datojnë që nga viti 1969. Ajo përfshin rreth (400) mijë persona. Ata janë të ndarë në grupe të ndryshme shoqërore dhe orientime politike. Nga të gjitha segmentet e shoqërisë që i përkasin ekstremit të djathtë apo të majtë ekstrem, kësaj liste i është shtuar një grup i ri shoqëror, përkatësisht ekstremistët fetarë dhe të gjithë ata që përbëjnë kërcënim për sigurinë kombëtare. Përfshirja e një personi në këtë listë nga shërbimet e sigurisë nuk do të thotë domosdoshmërisht se ai duhet të arrestohet, po aq sa do të thotë se ai monitorohet gjerësisht për të parandaluar çdo sulm apo armiqësie. Rreth (26) mijë të cilët ka të ngjarë të përbëjnë një kërcënim për sigurinë kombëtare franceze janë aktualisht në  “Lista S”. (10) mijë prej tyre për arsye që lidhen me ekstremizmin fetar, qoftë përmes disa xhamive ekstremiste ose përmes internetit, ose brenda burgjeve.

Autoritetet gjermane kanë zhvilluar një sistem për klasifikimin e rrezikut të ekstremistëve, veçanërisht zhvillimin e sistemit (iTE) – radarit të ISIS – përmes të cilit te rrezikshmit  ndahen në (3) kategori, me rrezik të lartë në të kuqe, rrezik të moderuar në të verdhë, dhe rrezik i theksuar në portokalli. Shkalla përfshin (73) pyetje përmes të cilave përcaktohen rreziqet, ndër të cilat më të spikaturat janë:

– A ka marrë personi trajnim ushtarak?
– A ka marrë pjesë në aktivitete xhihadiste në një nga zonat e ndryshme të konfliktit?
– A ka tentuar të vetëvritet më parë? Cila është shkalla e shëndetit të tij mendor?
– A ka një histori sjelljeje agresive dhe të dhunshme?
– A bashkëpunon personi pa probleme me autoritetet e zbatimit të ligjit apo jo?
– A ka qenë i burgosur më parë, sa ka qenë periudha dhe si ka kaluar?[4]

Lidhja e dosjeve kriminale me dosjen e terrorizmit

Eurojust ka krijuar një Regjistër Gjyqësor Evropian kundër Terrorizmit për të mbledhur informacion mbi veprimet gjyqësore kundër terrorizmit nga të gjitha vendet anëtare të BE-së dhe për të identifikuar lidhjet e mundshme,  zhvillimin e strategjive për të adresuar çështje specifike, si kthimi i luftëtarëve të huaj terroristë në Evropë. Nëpërmjet bashkëpunimit gjyqësor dhe me ndihmën e Eurojust-it, autoritetet kombëtare mund të sigurojnë gjithashtu mbështetjen dhe mbrojtjen e viktimave të akteve terroriste dhe të garantojnë të drejtat e tyre. Që nga viti 2018, vendet e Bashkimit Evropian janë të detyruara të përfshijnë një raport në “Sistemin e të Dhënave Shengen” për të gjitha rastet që lidhen me terrorizmin për të lejuar arrestimin e personave që përbëjnë një kërcënim në kufi.

Edwin Packer kreu kërkime mbi terroristët xhihadistë në Evropë, duke arritur në përfundimin se rreth (25%) e terroristëve të shikuar në studimin e vitit 2006 kishin precedentë penalë. Shumë prej tyre kryen krime, por nuk vuajtën kurrë një dënim të asnjë lloji. Një studim i fundit i kryer nga Shoqëria Henry Jackson, i cili u fokusua rreptësishtë në ISIS, zbuloi se (22%) e atyre që ishin të lidhur me më shumë se 30 operacione terroriste në Perëndim midis korrikut 2014 dhe gushtit 2015 kishin një precedentë të mëparshëm kriminal. Shumë terroristë ishin përfshirë në forma të ndryshme kriminaliteti përpara se të bëheshin xhihadistë.

*Autori është Imam dhe Jurist