Fjala hyrëse dhe intervista e plotë e emisarit të Presidentit amerikan Joe Biden për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, dhënë për disa gazetarë kosovarë, në Ambasadën Amerikane në Prishtinë. 

Escobar: Faleminderit të gjithëve që jeni këtu. Më vjen keq që ndodhem këtu në këto rrethana. Por dua ta përsëris për njerëzit, se marrëdhënia ndërmjet Shteteve të Bashkuara dhe Kosovës është marrëdhënie ndërmjet popujve të shteteve tona, dhe kjo marrëdhënie është e fortë dhe nuk do të ndryshojë. Ne do të vazhdojmë të jemi mbështetësit tuaj më të fuqishëm në komunitetin ndërkombëtar. Ne jemi të angazhuar për pavarësinë tuaj, sovranitetin tuaj, sigurinë tuaj si dhe prosperitetin tuaj ekonomik. Kur unë diskutoj me njerëzit në anembanë vendit dhe me kosovarët të cilët vijnë në Uashington, vazhdimisht më vijnë ndër mend mundësitë e jashtëzakonshme që ekzistojnë ndërmjet dy vendeve tona, dhe mundësitë e jashtëzakonshme që ekzistojnë në këtë vend, si vend i kulturës kreative, kulturës sipërmarrëse, si një që do të jetë një krijuese e punës në të ardhmen, brenda Evropës. Andaj, kjo është ajo në çfarë unë jam fokusuar. Shpresoj që njerëzit ta kuptojnë se çfarëdo vështirësi aktuale që kemi me kryeministrin, nuk do të ndikojnë në këto mendime. Por ne kemi disa sfida në marrëdhënien bilaterale, sa i përket raportit me kryeministrin. Do të jem i sinqertë, SHBA-ja ka qenë mbështetësja juaj më e madhe dhe më dhemb të shoh se njerëzit mendojnë se në një mënyrë, ne po e braktisim këtë marrëdhënie dhe angazhimin tonë me Kosovën, në dobi të Serbisë. Dua t’ia rikujtoj njerëzve, se Serbia ishte kundër pavarësisë tuaj në 2008-ën, dhe ne ecëm përpara. Ata ishin kundër fushatës tonë për njohje përgjatë viteve, dhe ne vazhduam para. Edhe lidhur me këtë, ata ishin kundër Këshillit të Evropës por ne ecëm përpara. Ata ishin kundër zgjedhjeve, dhe ne i pamë ato si legjitime. Ata i kundërshtuan rezultatet, dhe ne thamë se zgjedhjet ishin të lira dhe fer. Kështu që, kur ne e pyetëm qeverinë të mendojë se si do të vazhdonte pas kësaj, dhe ne dhamë disa propozime konkrete. Ne u habitëm se si ata menduan se si ne ishim kundërshtarët. Dhe po ju jap një shembull, unë kam qenë me qeverinë federale dhe ajo çfarë ne po thoshim ishte: le të mos ndezim situata të cilat tashmë veç janë delikate. Dhe ishte një insistim që të vazhdohej me forcë, që kryetarët të shkojnë në një ndërtesë specifike. Unë kam qenë pjesë e qeverisë amerikane që nga mosha 19 vjeçare, kam filluar si pjesë e ushtrisë, dhe kam parë se si qeveria amerikane ka braktisur ndërtesat federale për shkak të përmbytjeve, zjarreve, uraganeve, Covid-it, dhe madje edhe për shkak të protestave. Askush kurrë nuk kishte vënë në mëdyshje legjitimitetin dhe autoritetin e qeverisë amerikane. Andaj, pse këto ndërtesa, pse në këto rrethana, pse pasi kërkuam edhe ne për bashkëpunim, edhe pse u qëndrojmë prapa atyre ata nuk bashkëpunuan, kjo do të thotë se ky është një mesazh për ne se si na shohin si partnerë. Dhe kjo ka pasur pasoja. Dhe kam parë që njerëzit kanë përdorur termin “sanksion”. Nuk janë sanksione. Kemi parë zgjedhjet që janë bërë përkundër partneritetit tonë dhe ky është një sinjal për ne. Ne nuk mund ta pranojmë atë si sinjal. Andaj, në një pikë kur duhet ta rikthejmë atë partneritet dhe bashkëpunim me këtë qeveri, ne do të jemi të gatshëm sepse ne gjithmonë jemi përkrah popullit të Kosovës. Dhe kjo nuk do të thotë se duhet t’i qëndrojmë përkrah një individi, i cili nuk ndan këtë instinkt për të bashkëpunuar dhe për t’u koordinuar. Dhe më duhet të them, se jemi tërësisht të hutuar, por tërësisht të bashkuar me Bashkimin Evropian, aleatët tuaj më të afërt, se pse po ndodh kjo. Pse ka mungesë të koordinimit dhe mungesë të fleksibilitetit në vizionin politik për ta tejkaluar këtë dhe për të ecur drejt mundësive që na janë paraqitur në marrëveshjen e normalizimit.

Kam pyetje lidhur me marrëdhënien jo ndërmjet SHBA-së dhe popullit të Kosovës, por marrëdhënien e Qeverisë së Kosovës dhe SHBA-në. A është shumë e dëmtuar?

Escobar: Shikoni, po ju them një gjë: nuk bëhet fjalë vetëm për SHBA-në, por për të gjithë komunitetin transatlantik. Andaj nuk jemi ne. Nuk janë 27 shtetet e Bashkimit Evropian dhe SHBA-ja me Britaninë. Ne i shohim gjërat në të njëjtën mënyrë, ne jemi mbështetës. Po vjen nga diku tjetër, dhe po, mund të ketë ndikim afatgjatë.

A ka ndonjë afat kohor lidhur me themelimin e Asociacionit, çfarë po pret SHBA-ja nga kryeministri i Kosovës dhe presidenti i Serbisë, nëse ata nuk e bëjnë këtë?

Escobar: Pikë së pari, Bashkimi Evropian ishte shumë i qartë, se nëse ata e pranojnë këtë, rruga drejt Evropës është shumë më e shpejtë. Nëse nuk e pranojnë, atëherë po e refuzojnë këtë. Ky është procesi evropian, është dialogu. Ky është udhërrëfyesi evropian, marrëveshja thelbësore, me Bashkimin Evropian si arbitër. Andaj, nëse ia ktheni shpinën kësaj marrëveshjeje, ia ktheni shpinën Evropës, me të gjitha pasojat që vijnë. Të gjitha paqëndrueshmëritë në marrëdhënie, mungesa e financimit dhe mungesa e lëvizjes. Andaj, kjo është saktësisht ajo çfarë do të thotë. Ne po shpresojmë qe nuk do të arrijmë në këtë pikë, sepse përfitimet janë shumë të mëdha. Çdo shtet që është anëtarësuar në Bashkimin Evropian ka më shumë prosperitet, është më shumë demokratik, më i pasur dhe më stabil. Kjo në vetvete, nëse shikoni fqinjët tuaj, Kroacinë dhe Slloveninë, dhe çdo shtet tjetër që është anëtarësuar në BE në 25 vjetët e fundit, ju nuk mund të mohoni se përfitimet janë të vërteta. Kjo shpresojmë që është ajo që do ta kuptojnë njerëzit, kjo është zgjidhja për të gjithë këtë.

Cili është komenti juaj lidhur me fushatën aktuale të nisur nga Prishtina se e vetmja fajtore është Serbia, si aleate e Putinit, dhe si duket kjo është mënyra se si kryeministri po tenton ta zbusë situatën. A pajtoheni me këtë?

Jo, nuk pajtohem me këtë. Mendoj se Rusia po e shfrytëzon këtë në të mirën e saj, Rusia po përfiton nga kjo, por Rusia nuk është duke e drejtuar. Le të jemi të sinqertë, ky është një dështim i udhëheqjes politike te të dyja palët, për të ecur para drejt pajtimit ndëretnik. Ne kemi vullnetin dhe qëllimin më të mirë në botë, për t’i kthyer Serbinë dhe Kosovën në një pozicion të mirë. Jo domosdo te një marrëdhënie miqësore, por një marrëdhënie paqësore mes tyre, një marrëdhënie të normalizuar të tyre, dhe një që do t’i sjellë më afër Evropës. Kjo është ajo që ne e duam.

A është e domosdoshme që asociacioni të jetë në funksion para zgjedhjeve të reja në veri, apo palët do të mund ta diskutojnë asociacionin pas kryetarëve të rinj, pas zgjedhjeve të reja, dhe çfarë do të ndodhë ndërkohë?

Escobar: Do ta lë renditjen në duart e Bashkimit Evropian, mund ta pyesni z. Lajcak. Pozicionimi ynë është se marrëveshja duhet të realizohet menjëherë. Për Kosovën, zgjedhja e vetme është asociacioni. Nuk mund të injorohet asociacioni, është në marrëveshjen e Brukselit, marrëveshjen e Ohrit, dhe në përfundimet e nxjerra nga Bashkimi Evropian. Andaj, do të ndodhë, por pyetja është se me kë, dhe sa duhet të presim. Ne e dimë se si duhet të duket asociacioni, dhe e dimë se si nuk duhet të duket. Ne thjesht duhet të fillojmë tani, mund të kemi një statut brenda një dite, po deshëm një gjë të tillë. As unë nuk e kuptoj fare vonesën, andaj për mua, është mënyrë që Kosova jo ta përcaktojë veten nga Serbia, por ta përcaktojë veten nga vlerat e saj, me marrëdhënien e saj jo me 6 milionë njerëz të Serbisë, por me 700 milionë njerëzit e komunitetit euroatlantik. Kjo është ajo që duam, që ta përcaktoni veten në këtë mënyrë. Dhe sa herë që kemi biseduar me këtë kryeministër dhe me zëvendësin e tij, e tëra për çka ata duan të flasin është Serbia. Ne duam të flasim për integrim më të madh.
Andaj, me asociacionin, sipas kushteve evropiane, lidhur me ruajtjen e të drejtave të minoriteteve, kam një platformë me të cilën mund të shkoj te shtetet tjera evropiane dhe të them ata kanë bërë gjithçka çfarë u është kërkuar, andaj duhet të lëvizim përpara lidhur me përfitime më të mëdha për Kosovën. Unë nuk mund të arrij në këtë pikë, nëse Kosova nuk luan rolin e saj në marrëveshje.

Atëherë, ju keni ardhur këtu me një mision dhe misioni juaj ka një orar, ju ndoshta do të largoheni sot ose nesër. Çfarë do ta cilësonit ju si mision të përmbushur dhe çfarë do ta cilësonit si dështim, dhe çka nëse kemi rezultate, cilat janë hapat e radhës. Nëse shohim dështime, cilat do të jenë pasojat?

Escobar: Ne shohim se ka një rrugë përpara, Bashkimi Evropian ka prezantuar një rrugë përpara, që është shpërshkallëzimi i menjëhershëm, dhe kjo do të përfshinte një plan që kryetarët jo domosdo të kenë nevojë të punojnë në ato ndërtesa, përderisa tensionet janë kaq të larta. Dhe siç e thashë, në SHBA ne kemi shumë përvoja në situata të tilla, dhe ne tentojmë t’i ndajmë këto përvoja dhe vizionin tonë. Mund të ju them personalisht se isha duke punuar në një ndërtesë federale në San Francisko në vitin 1991, kur po protestohej kundër Luftës së Gjirit. Dhe ishte mbyllur një ndërtesë federale në të cilën ndodheshin prokurorët, FBI-ja, dhe institucione të tjera federale. Ata thjesht kaluan në një ndërtesë tjetër, dhe e vazhduan punën. Dhe askush nuk tha se ne ia dhamë sovranitetin asaj turme. Jo, aspak. Andaj, një rrugë është shpërshkallëzimi, rruga e dytë është zgjedhje të reja me pjesëmarrje të serbëve, dhe e treta duhet të lëvizim menjëherë drejt implementimit të marrëveshjes së Ohrit, që do të thotë se duhet të shohim një përpjekje të vërtetë të Kosovës për t’u angazhuar për asociacionin dhe po ashtu duhet të shohim hapa të ndërmarrë nga Serbia. Andaj, kjo duhet të bëhet tani dhe duhet të pajtohemi për këtë sot dhe nesër, sepse të premten, Miroslavi [Lajcak] dhe unë, pritet që të japim raporte te eprorët tanë, lidhur me atë se a ishim të suksesshëm apo jo.

Çka sa i përket pjesës e dështimit, cilat do të jenë pasojat për Kosovën, për institucionet, për qeverinë?

Escobar: Për Kosovën, do të përçojë mesazh të fuqishëm se Kosova nuk është e interesuar të koordinohet me ne. Mendoj se kjo do të ishte fatkeqe. Dhe dua të them jo Kosova, por kryeministri. Dua ta bëj shumë të qartë, se ne nuk konsiderojmë se kjo do të ketë ndikim në marrëdhënien afatgjatë, por veprimet që ndërmerren apo nuk ndërmerren mund të kenë disa pasoja që do të ndikojnë pjesë të marrëdhënies. Nuk dua që të arrihet në këtë pikë.

Analistët në Kosovë, që njohin zhvillimet këtu, kanë thënë se Prishtina po vendoset në presion të madh lidhur me zhvillimit në komunat veriore, derisa e shohin Beogradin si burimin kryesor të destabilizimit. A pajtoheni ju me këtë këndvështrim, dhe a mendoni se Serbia mund të përballet me ndëshkime apo sanksione të ngjashme?

Escobar: Do të filloj duke thënë atë që dihet. Me Serbinë nuk kemi marrëdhënie të njëjtë si me Kosovën. Serbia nuk është kandidate për NATO, ata po kalojnë në një kohë sfiduese në integrimin evropian. Ne presim që Kosova të jetë më e avancuar. Vlera e parave që kemi përdorur për të mbështetur institucionet tuaja përfshirë sigurinë nëpërmjet KFOR-it, do të thotë se kemi një marrëdhënie tjetër. Por kjo nuk do të thotë se nuk e mbajmë Serbinë përgjegjëse për disa prej gjërave që po ndodhin, dhe atyre ua kemi bërë të qartë se sulmet ndaj KFOR-it janë të papranueshme. E kemi bërë shumë të qartë se besojmë që serbët duhet të marrin pjesë në institucionet e përbashkëta, se duhet të marrin pjesë në zgjedhje. Ky ishte një sinjal i qartë, kur ne thamë se zgjedhjet të mbahen. Andaj, në ndërkohë, e gjitha ajo çfarë kemi bërë ka qenë në përfitim të Kosovës. Pozicioni ynë lidhur me integrimin, mbajtjen e zgjedhjeve, njohjen e zgjedhjeve, andaj me të vërtetë nuk e kuptoj se pse njerëzit mendojnë se ne po punojmë në të mirë të Serbisë. Pjesë e sfidave tani është një një mungesë besimi afatgjate, ndërmjet komunitetit të pakicës serbe dhe kësaj qeverie. Dua të nënvizoj një letër që iu prezantua QUINT-it nga mbi 100 anëtarë të shoqërisë civile, njerëz të cilët duan të jetojnë këtu dhe të integrohen, duke treguar se ndihen dhe se si kjo qeveri i bën të ndihen si qytetarë të rendit të dytë. Ju inkurajoj që ta lexoni këtë letër. Sepse me të vërtetë dëshmon se nuk është një situatë krejtësisht “bardh e zi”. Ka njerëz të cilët kanë bërë zgjedhjen që të qëndrojnë në Kosovë, ani pse kanë mundur të ikin. Dhe ata po e kanë të vështirë që të arrijnë që zëri i tyre të dëgjohet. Dhe kjo është në thelb një sfidë një demokraci qytetare multietnike që duhet të adresohet, dhe nuk mund të thoni se të gjithë serbët janë pro ose kundër, të dobishëm apo të padobishëm, në atë komunitet ka shumë zëra konkurrues që duhet të dëgjohen. Dhe ka shumë shqetësime që ata kanë, lidhur me qasjen në shërbimet qeveritare, lidhur me shpronësimet, lidhur me sjelljet e disa prej pjesëtarëve të forcës së policisë. Ata duhet të dëgjohen. Ato janë zëra të parehatshëm dhe mesazhe të pakëndshme, por kjo është pjesë e problemit themelor dhe ne duam që edhe kjo të adresohet.

Lidhur me asociacionin, çfarë duhet të bëjë Kosova konkretisht, cilat hapa duhet të ndërmerren?

Escobar: Ata duhet që menjëherë të prezantojnë një draft të një ligji që do ta sillte atë në jetë, tani, menjëherë. Dhe ata kanë një, por thjesht nuk duan ta paraqesin.

A jeni në dijeni të një shkalle të jashtëzakonshme të urrejtjes etnike nga të dyja palët, dhe a ndodhemi në një situatë të rrezikshme që ky konflikt të përshkallëzohet në përplasje të dhunshme ndërmjet dy komuniteteve?

Escobar: Po, dhe po ju them një gjë: nëse ka një gjë në të cilën SHBA-ja është e përqendruar, ajo është e përqendruar në gjeneratën e radhës. Andaj, mendoj se në vende si Bosnja e Hercegovinë, në veçanti, ku shihet vazhdimi i politikave të rivalitetit etnik, politikanët me populizëm dhe nacionalizëm, i kontribuojnë kësaj dhe ky është mesazhi i tyre i vetëm për popullin. Kjo është një fatkeqësi dhe gjithmonë kam shpresuar se mund të shkojmë përtej kësaj periudhe të viteve të ’90-ta kur kjo ishte forma e pranueshme e diskursit politik. Nuk mendoj se jemi ende aty, por duhet ta lëmë prapa atë periudhë, duhet të fillojmë të bisedojmë jo për ndasi etnike por për pajtim ndëretnik dhe për gjërat që na bashkojnë. Kur kam filluar këtë angazhim, një prej gjërave për të cilat isha i entuziazmuar, ishte integrimi ekonomik i rajonit, sepse nëse investoni në një punëtor kosovar, ju do të keni mesatarisht 10 vjet më shumë produktivitet nga ai punëtor, ju keni gjëra që mund t’i ofroni komunitetit ndërkombëtar, jo vetëm Evropës por edhe fqinjve tuaj, përfshirë Serbisë. Për fat të keq, kemi qenë në situatë krize, dhe Jeff [Hovenier], gjatë gjithë kohës së tij këtu, është ndodhur për situatën e krizës. Ka disa politikanë të caktuar të cilët dëshirojnë të na mbajnë në krizë, sepse kjo i mban në pushtet, dhe i mban ata të pasur.

A përjashtoni ndonjë mundësi për konflikt etnik?

Escobar: Mësimi që kemi marrë tani, është se njerëzit duan të jetojnë jetë normale, ata kanë vazhduar para dhe janë të gatshëm për pajtim. Çështja tjetër është se komuniteti ndërkombëtar nuk do të lejojë që të ketë një konflikt përsëri. Trupa paqeruajtëse ndodhen si këtu, ashtu edhe në Bosnje e Hercegovinë, dy vende që janë më sfidueset sa i përket pajtimeve etnike. Ata të cilët janë partnerë me ne, lidhur me vazhdimin e mëtejshëm të shteteve drejt rrugës evropiane, për të luftuar korrupsionin dhe për të ndërtuar besim ndëretnik, ata do të kenë mbështetjen tonë. Ata të cilët nuk janë, nuk do ta kenë.

A është SHBA-ja e gatshme të organizojë një konferencë ndërkombëtare, të ngjashme me atë të Dejtonit?

Escobar: Po, e kemi bërë një gjë të tillë, në Ohër. Nuk ishte një Dejton tjetër, por mjaft e ngjashme.  Ajo çfarë keni është një marrëveshje e normalizimit, sipas kushteve evropiane, që i kërkon Serbisë ta njohë integritetin tuaj territorial, sovranitetin tuaj, kontrollin tuaj administrativ të të gjithë shtetit me fuqi të së drejtës ndërkombëtare, të njihet flamuri juaj, simbolet tuaja kombëtare, diplomat, pasaportat, dokumentet tuaja qeveritare dhe të mos bllokohet Kosova në përpjekjet e saj për integrim në cilëndo organizatë ndërkombëtare. Është thënë se Serbia veç se e ka shkelur këtë. Por ana tjetër është se Kosova duhej të fillonte menjëherë diskutimet për asociacionin, gjë që nuk e ka bërë. Andaj, ose të dyja palët janë duke bërë shkelje, ose asnjëra. Bashkimi Evropian, ligjërisht nuk jemi të sigurt, sepse nuk jemi pajtuar për një plan të renditjes, andaj ata nuk janë të sigurt a ka nisur apo jo, ligjërisht, na pikëpamja ynë deklarimi politik i marrëveshjes ishte i mjaftueshëm për ta nisur, andaj të dyja palët janë duke bërë shkelje. Andaj, a na duhet një tjetër konferencë? Jo, duhet të shohim implementim të asaj për të cilën veç ka pasur pajtim.

A ka diçka që keni kërkoni apo bëni, për t’u siguruar që serbët të marrin pjesë në zgjedhjet e reja në veri dhe që të mos kemi një skenar të ngjashëm me atë që patëm, që zgjedhjet të mbahen dhe më pas të ketë 3% dalje në zgjedhje.

Escobar: Në koordinim me partnerët tanë evropianë, jemi duke punuar në këtë drejtim.

A jeni duke punuar me Beogradin për këtë?

Escobar: Mesazhi që do ta përçojmë është i njëjtë. Serbët duhet të jenë të pranishëm në institucione, duhet të marrin pjesë në zgjedhje, pa parakushte. Ne e kuptojmë se pasi të jenë zgjedhur, do të kenë zë legjitim që të ngrenë shqetësimet që kanë, dhe ata kanë shqetësime legjitime, siç po thosha më parë.

Nëse do të shohim një situatë kur duhet të kemi miratimin e Vuçiqit që të kemi zgjedhje në Kosovë, atëherë mund të themi se presidenti i një tjetër shteti, ka të drejton e vetos, kur shteti tjetër mund të ketë zgjedhje, përndryshe ata nuk mund të kenë zgjedhje.

Escobar: Dhe pikërisht kjo është arsyeja se pse na duhet asociacioni. Për mua, nga perspektiva ynë, asociacioni është mënyrë nëpërmjet të cilit shtendoset kontrolli i Serbisë në veri dhe të kthehet në kontrollin kosovar. Nën kushtetutën tuaj dhe strukturën tuaj ligjore. Andaj mendoj se është një mundësi për të lëvizur para. Nuk e kuptoj se pse ndokush do ta shihte ndryshe, sepse asociacioni, në fund të ditës, edhe nëse nuk është negociuar ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, nuk është domosdo një koncesion për Serbinë. Është një njohje e nevojave të komunitetit pakicë. Unë jam në një mënyrë përfitues i një lloj asociacioni, nëna ime voton në gjuhën spanjolle, ajo ka marrë patent shoferin në gjuhën spanjolle, ajo merr trajtim mjekësor në gjuhën spanjolle, dhe kjo nuk kërcënon kushtetutshmërinë e Shteteve të Bashkuara. Ky është modeli që do të doja të shihja për asociacionin. Ka të bëjë me ofrimin e shërbimeve komunale për njerëzit në gjuhën e tyre, në një mënyrë që ata të mund të kuptojnë.

Sa për ta bërë një krahasim, kemi Serbinë që po tenton të përzihet në çështjet e brendshme të Bosnjës, Malit të Zi, të Maqedonisë së Veriut dhe Kosovës. Andaj, krahasimi me situatën e familjes tuaj, nuk është i njëjtë sepse kemi të bëjmë me Serbinë.

Escobar: E kuptoj këtë, por esenca është se pasi të kemi këto elemente që përcaktojnë se çfarë është asociacioni, njerëzit do të thonë se a i besoni Vuçiqit, por nuk ka të bëjë me besim, por me obligime ligjërisht të detyrueshme. Nëse kemi një obligim që e gjitha mbështetja për çfarëdo institucione që bën edukimin shëndetësor serb, mbështetje kulturore që vjen nga Serbia, duhet të kalojë përmes një procesi transparent përmes qeverisë së Kosovës, atëherë do ta kemi atë obligim të zbatuar.

Siç e dimë të gjithë, Kosova është pezulluar nga “Defender Europe 23” dhe kjo ngritur shumë shqetësime dhe debat lidhur me masat e reja që mund të vendosen nëse Kosova nuk tregon angazhim konstruktiv. Nëse flasim shkurt për angazhim konstruktiv çfarë do të thotë ai, dhe cilat janë pasojat tjera me të cilat mund të përballemi.

Escobar: Le të jemi të sinqertë, si do të merrni pjesë në diçka në nivel ndërkombëtar, kur vëmendja ndërkombëtare në ju, ka të bëjë me krizën e brendshme? Andaj, pozicioni ynë është se tani nuk është koha që të fokusohemi në çfarëdo tjetër përveç zgjidhjes së kësaj krize. Tani nuk është koha për vizitat e nivelit të lartë, nuk është koha për shkëmbime dypalëshe, nuk është koha për të caktuar një dialog strategjik bilateral. Tani është koha të fokusohemi në këtë. Pasi të kemi dalë nga menaxhimi i krizës, nëse mund ta bëjmë bashkë, atëherë ndoshta ne mund të fillojmë ta kthejmë atë përsëri në rrugën e duhur, por sfida aty është se për çdo vit që e humbin, këto stërvitje dhe këto programe dhe ky dialog duhet të planifikohen një vit përpara, andaj ne veç e kemi humbur një vit. Shpresa jonë ishte se mund të bënim diçka për 15-vjetorin e pavarësisë së Kosovës, por nuk mundemi, sepse duhet të përqendrohemi në një krizë. Andaj, çfarë masa të tjera mund të ketë? E para është se nuk mund të planifikojmë asgjë, dhe do të shohim aty e tutje.