Pas katër viteve, qytetarët e Bosnje-Hercegovinës do të dalin në zgjedhje të përgjithshme, por votimi assesi nuk është i thjeshtë, shkruan BBC në gjuhën serbe, transmeton gazeta online Reporteri.net.

Sistemi politik i këtij vendi është prej më të ndërlikuarve në Evropë, andaj edhe votuesit i kanë gjithmonë duart e zëna – të gjithë marrin nga katër fletvotime.

Situata n ëvend nuk është edhe aq e thjesht, ngase të tri partitë çështjen e organizimit të Bosnje-Hercegovinës e shohin ndryshe dhe të trija janë të ndara pothuajse në të gjitha çështjet me rëndësi.

Edhe pse luftës shkatërrimtare dhe dhjetëra mijëra viktima dhe të zhvendosur para 30 viteve, situata në vend mbetet e qetë, por me tensione politike që nuk ulen, me kriza shoqërore dhe ekonomike, e cila bën që Bosnje-Hercegovina të jenë prej vendeve me ikjen më të madhe të popullatës nga vendi.

Bosnje-Hercegovina është e ndarë në dy entitete, Federata e Bosnje-Hercegovinës – ku mazhoranca është boshnjake dhe kroate – dhe Republika Srpska, ku mazhoranca është serbe.

Sistemi është prodhim i Marrëveshjes së Dejtonit të 1995’ës, e cila i dha fund luftës në BeH pas kolapsit të Federatës së Republikave të Jugosllavisë.

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve i Bosnje-Hercegovinës lajmëroi se 127 entitete politike do të jenë në flevotime: 72 parti politike, 38 koalicione dhue 17 kandidatë të pavarur.

Kjo në total është 7 mijë e 257 kandidatë, shtuan ata, dhe mund të gjenden në listën e përbashkët, e cila ka më shumë se 150 faqe.

Heshtja zgjedhore fillon të shtunen në ora 7:00 të mëngjesit dhe qëndron deri në ora 19:99 të dielen, kur mbyllen fletvotimet.

Për çfarë po votohet?

Të dyja entitetet votojnë për anëtarët e Presidencës së BeH-së.

Bosnja ka tre presidentë – një prej boshnjakëve, kroatëve dhe serbëve, të cilët përbëjnë tri popujt përbërës.

Anëtarët e Presidencës së BeH-së zgjedhen për mandat katërvjeçar, nuk ka raund të dytë, dhe Kryesuesi i Presidencës është me rotacion tetëmuajsh.

57 delegatët e Asamblesë Parlamentare të BeH-së, që funksionojnë në nivel shteti, gjithashtu zgjedhen.

Është e ndarë në dy Shtëpi – Shtëpia e Përfaqësuesve (48 anëtarë, prej të cilëve 28 zgjedhen për entitetin e Federatës) dhe Shtëpia e Popullit (15, zë zgjedhur në mënyrë indirekte në entitetin parlamentar).

Anëtarët e Asamblesë Parlamentare mëpastaj formojnë Këshillin e Ministrave.

Kjo përbëhet nga nëntë ministri dhe ministra, një prej të cilëve është krysuesi.

Pastaj vjen niveli i entiteteve.

Ata që jetojnë në Federatë zgjedhin anëtarët e Parlamentit të Federatës, e cila ka 156 delegatë dhe deputetë. Varësisht se ku jetojnë, ata gjithashtu votojnë për anëtarët e asamblesë të një prej 10 kantoneve përmes të cilave është e ndarë Federata.

Secila prej këtyre kantoneve ka qeveri të posaçme, që do të thotë se ka garë për pozicionet të edhe 10 ministrive, 95 ministrave dhe 289 përfaqësues të asambleve kantonale.

Gjatë asaj kohe, Republika Srpska (RS) zgjedh presidentin dhe nënkryetarët e RS-së, si dhe Asamblenë Kombëtare të RS-së, e cila ka 83 deputetë.

Në mes të gjithë kësaj është distrikti Brçko, një njësi e veçantë territoriale brenda BeH, e cila funksionon në mënyrë të pavarur dhe ka pushtet ekzekutiv dhe legjislativ.

Marrëveshja e Dejtonit e ndau këtë zonë midis Republika Srpska dhe Federatës së Bosnjë-Hercegovinës, megjithëse të dyja palët pretenduan se Brçko i përkiste atyre.

Në mars të vitit 2000, rrethi i Brçkos u krijua si njësi territoriale e veçantë brenda Bosnjës dhe Hercegovinës së pavarur me një vendim arbitrazhi, të marrë me ndërmjetësimin e qeverisë amerikane.

Pra, kur të mblidhen të gjitha këto, Bosnja dhe Hercegovina ka gjithsej 14 qeveri dhe 136 ministra.

Cilët janë pjesëmarrësit kryesorë?

Tre dekada pas luftës, situata në Bosnje është e qetë, por shumë e ndërlikuar.

Çështja e vazhdueshme e organizimit të BeH është ende pengesë e madhe, sepse të treja palët e shohin këtë enigmë ndryshe.

Partitë boshnjake në përgjithësi duan një BeH unitare, me njësi të reduktuara ose të shfuqizuara plotësisht.

Midis boshnjakëve, Partia e Veprimit Demokratik (SDA), e cila ka qenë në pushtet pothuajse vazhdimisht gjatë 25 viteve të fundit, është lideri kryesor.

Lideri i saj Bakir Izetbegoviq është kandidat për anëtar boshnjak të presidencës.

Kundërshtari kryesor i Izetbegoviqit është Denis Beqiroviç, nënkryetar i Partisë Socialdemokrate (SDP) dhe kandidat i opozitës së bashkuar.

SDA është favorit kryesor në mesin e boshnjakëve në zgjedhjet për Asamblenë Parlamentare të Bosnjë-Hercegovinës, Parlamentin e Federatës dhe asambletë kantonale.

Gjatë fushatës, si dhe intervistave për BBC, zyrtarët e SDA në pushtet fajësuan kryesisht përfaqësuesit e Republikës Srpska për situatën në Bosnje dhe Hercegovinë.

“Situata mund të ndryshojë nesër, por vetëm nëse liderët politikë udhëheqin një politikë të udhëhequr nga interesat e brendshme dhe jo një politikë të degëve ndërkufitare,” i tha BBC-së në serbisht Nexhat Brankoviç, një zyrtar i lartë i SDA-së, duke përmendur emrin e Milorad Dodik disa herë.

Dodik ka mbajtur poste të ndryshme qeveritare për gati 20 vjet – ai ishte kryeministër dhe president afatgjatë i RS dhe aktualisht është një nga tre anëtarët e Presidencës së BiH.

Opozita në Sarajevë, e cila përfshin parti që e quajnë veten “civile dhe multi-etnike”, si Partia Jonë, akuzon partitë në pushtet të të tre partive për ngritjen e qëllimshme të tensioneve kombëtare vetëm për të qëndruar në pushtet.

“Është sporti i preferuar këtu… Ju nxirrni marrëzira, pastaj primitivët nga ana tjetër përgjigjen, luani atë pasim të dyfishtë dhe fillon një rreth vicioz,” i tha BBC-së Sasha Magazinoviç nga SDP.

Aleanca për një të ardhme më të mirë të BeH-së (SBB), lider i së cilës është Fahrudin Radonçiq, manjati mediatik, biznesmen dhe pronar i gazetës “Dnevni Avaz”, po kërkon gjithashtu një shans në zgjedhje.

Partitë nga Republika Srpska gjatë asaj kohe avokojnë për ruajtjen e RS si një entitet më vete, pavarësisht nëse janë në pushtet apo në opozitë.

Ata ndryshojnë nëse mbështesin gjithashtu secesionizmin.

Kjo i referohet kryesisht Milorad Dodik, kreut të Aleancës së Social Demokratëve të Pavarur (SNSD), partia e të cilit është favorit kryesor në të gjitha zgjedhjet në RS.

Dodik kandidon për president të Srpska, dhe Željka Cvijanović, gjithashtu një zyrtar i lartë i SNSD-së dhe ish-kryeministër i RS-së, për anëtarin serb të Presidencës së BiH.

Opozita në RS akuzon SNSD-në për të njëjtën gjë që opozita në Sarajevë akuzon SDA-në.

“Kjo qeveri po krijon artificialisht kriza dhe tensione të vazhdueshme – ata terrorizojnë popullin dhe fituan zgjedhjet me një histori kombëtare,” tha për BBC Milan Radoviç, nënkryetar i Partisë Demokratike Serbe (SDS), një nga më të fortët në bllokun opozitar. në serbisht.

Lideri i saj Mirko Sharović është rivali kryesor i Zheljka Cvijanović-it në garën për Presidencën e Bosnjë-Hercegovinës.

Përveç SDS-së, është edhe Partia e Progresit Demokratik (PDP), zyrtarja e së cilës Jelena Triviq është kundërshtarja kryesore e Milorad Dodik në garën për president të RS.

Në zgjedhje po marrin pjesë edhe partitë kroate, ndër të cilat Bashkimi Demokratik Kroat i Bosnjë-Hercegovinës (HDZ BiH) dhe lideri i saj Dragan Çoviç po prijnë bindshëm.

Kjo parti është favorit absolut në zgjedhjet për të gjitha parlamentet në Federatë – tha Çoviç për BBC se partia e tij pret deri në 90 për qind të votave.

Situata e ndërlikuar rreth zgjedhjes së një anëtari kroat të presidencës i kontribuon veçanërisht kësaj.

Kroatët dhe boshnjakët nga Dejtoni kanë një zonë zgjedhore – Federatën e Bosnjë dhe Hercegovinës – ku kroatët janë në një pakicë të madhe, prandaj politikanët kroatë mendojnë se janë të kërcënuar dhe të mbivotuar.

Ata besojnë se kjo është pikërisht ajo që ka ndodhur gjatë zgjedhjes së Zheljko Komshiqit, kreut të Frontit Demokratik, parti nga Sarajeva që propagandon idenë e një BiH civile, si anëtar kroat i Presidencës.

Komshiç ka qenë tre herë anëtar kroat i Presidencës, fillimisht nga viti 2006 deri në vitin 2014 dhe më pas nga viti 2018, kur mposhti Çoviqin.

Çoviç beson se Komshiç “nuk ka legjitimitet”, sepse “ai nuk është zgjedhur nga populli kroat”, por ai erdhi në këtë pozitë falë votave të boshnjakëve.

Prandaj, përveç Komshiqit, në garën për anëtarin kroat të Presidencës është vetëm Borjana Krishto, një zyrtare e lartë e HDZ-së në BeH, kandidatura e së cilës u mbështet nga një sërë partish më të vogla kroate.

Partitë kroate po kërkojnë kryesisht formimin e një entiteti të tretë në Bosnje, si dhe ligjin zgjedhor që ndalon boshnjakët të votojnë për një anëtar kroat.

Si shkoi fushata?

Relativisht qetë.

Sarajeva është e dominuar nga postera dhe tabela zgjedhore që janë absolutisht kudo – në ndërtesa, sheshe dhe flamuj, madje edhe të varura nga pemët në shpatet e maleve lokale.

Është e ngjashme me Banja Lukën, ku Trg Krajine, sheshi qendror i qytetit, për ditë të tëra ishte mbushur plot me kabina elektorale të partive të ndryshme.

Kryesisht nuk kishte fjalë të vështira.

Për shkak të gjuhës së urrejtjes gjatë fushatës, dy raporte janë dorëzuar në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve (KQZ), kundër SNSD dhe SDA.

Kallëzimi kundër SNSD-së është bërë për shkak të tekstit në një nga fletushkat parazgjedhore, i cili mohon krimet e kryera gjatë luftës, dhe kundër SDA-së për shkak të fjalimit të Sebija Izetbegoviq, bashkëshortes së Bakir Izetbegoviqit.

Për këtë arsye u këndua shumë – këndohej himni kombëtar, këndoheshin gjëra parazgjedhore në festime, madje disa shkruanin vargje.

“Kjo është arsyeja pse duhet t’ju njoftoj të gjithëve, po filloj të merrem me politikë. Zgjedhjet nuk do të jenë më të njëjtat, sepse tani ju mund të votoni për mua në listën e qarkut,” shkroi Marija Kreshiq Çuljak, kandidate e HDZ BiH”, në Facebook.

Shumëngjyrëshe ishin edhe videot parazgjedhore, disa shfrytëzuan momente sportive.

Drashko Stanivukoviç, kryetar i komunës së Banjalukës dhe kandidat i SDP-së, mbrojti penalltinë, duke përsëritur sloganin e partisë së tij se “Serbia duhet të mbrohet”.

Gjatë asaj kohe, të gjithë besuan në fitore – si qeveria ashtu edhe opozita.

Dhe të dy thonë se këto zgjedhje do të jenë vendimtare për të ardhmen e Bosnjë-Hercegovinës.

Bakir Izetbegoviç i quajti ato “kryqëzimi midis krizës dhe përparimit”, dhe Mirko Sharoviç i quajti “një referendum midis situatës aktuale dhe një të ardhmeje më të mirë”.