Ambasadori i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Kosovë, Jeff Hovenier në një takim me gazetarë në Ambasadën amerikane, ka thënë se shteti i tij nuk e mbron dinarin, por ka shtuar se ka shqetësime për mënyrën se si zbatohet rregullorja e re e Bankës Qendrore të Kosovës.

Ambasadori amerikan në Kosovë, Jeff Hovenier është pyetur edhe për partneritetin mes SHBA-së dhe Kosovës.

Ai ka komentuar se partneriteti nuk mund të përcaktohet me “Po” ose “Jo. Sipas tij, mund të ketë partneritet të mirë dhe të fuqishëm, më pak të fuqishëm dhe partneritet të pamjaftueshëm.

Kam dy pyetje. Po filloj lidhur me takimin që u mbajt të martën në Bruksel, ndërmjet përfaqësuesve të Kosovës dhe të Serbisë, dhe me ndërmjetësimin e Z. Lajcak, dhe aty, pati një diskutim lidhur me rregullimin e BQK-së. Andaj jam e interesuar të di, pse komuniteti ndërkombëtar po insiston në përfshirjen e çështjeve të brendshme të Kosovës, siç është rregullimi i valutave, në dialogun ndërmjet Kosovës dhe Serbisë? Kjo është pyetja e parë. Dhe do të doja që ta shtojë këtë. Por siç e thashë, ishte një hap i parë i rëndësishëm në këtë takim, por shumë çështje politike mbeten të pazgjidhura. Andaj, cilat mund të jenë këto pyetje pa përgjigje?

Hovenier: Më lejoni të filloj me premisën e pyetjes suaj dhe jam shumë i kënaqur që ma bëtë, sepse më jep mundësinë që të qartësoj atë që mendoj se është edhe një keqkuptim, ose nganjëherë një përfaqësim i gabuar, lidhur me atë se për çka është i shqetësuar komuniteti ndërkombëtar. Ne do të pajtohemi se dialogu nuk është domosdo i duhur për të diskutuar çështjet e brendshme të Kosovës. Andaj, ashtu siç kam thënë unë dhe zyrtarë të tjerë amerikanë, ne nuk po sfidojmë përgjegjësinë ose autoritetin e Bankës Qendrore, ne nuk po tentojmë që ta mbrojmë dinarin, qeveria e SHBA-së nuk merr pozicion lidhur me valutën që qarkullon në Kosovë, kjo i përket autoriteteve të Kosovës që ta përcaktojnë. Ajo për çfarë ne jemi të shqetësuar është goxha ndryshe. Është më tepër një çështje dialogu dhe kjo është diçka të cilën e kemi shprehur në disa raste, dhe e cila ne besojmë se kërkon diskutim brenda dialogut, dhe kjo është çështja se si rregullimi i Bankës Qendrore po zbatohet, dhe efekti i këtij zbatimi, në komunitetet pakicë dhe komunitetet e cenueshme në Kosovë, përfshirë në veçanti komunitetin e serbëve etnikë në Kosovë. Dhe pse ne mendojmë se kjo është çështje e dialogut? Shumë e thjeshtë. Sepse është. Sipas planit të Ahtisaarit, sipas kushteve me të cilat Kosova mori mbështetjen tonë për pavarësinë e saj, u bënë zotime lidhur me mbrojtjet dhe aranzhimet për komunitetet pakicë në Kosovë. Në mesin e tyre ishin disa premtime specifike se Serbia do të kishte mundësi të zgjedhë ta shfrytëzojë këtë drejtë, për të ofruar mbështetje për individët përmes pagesave të përfitimeve sociale. Dhe për shërbimet sociale siç janë shërbimet mjekësore dhe edukimi. Mënyra se si Serbia e shfrytëzon këtë të drejtë, nëse dëshiron ta bëjë këtë, është një çështje e rëndësishme bilaterale. Andaj shqetësimi ynë gjatë gjithë kohës ka qenë mënyra se si qeveria e zbaton këtë rregullim.

Ashtu siç kanë thënë zyrtarë të tjerë amerikanë, dukej paksa e nxituar dhe ka ndikim të menjëhershëm në personat të cilët janë të cenueshëm. Ashtu siç kam thënë shumë herë publikisht, kam përmendur në mënyrë hipotetike një 70 vjeçar i cili është mësuar që të shkojë në një zyrë postare për të marrë një pagesë. Është gjë e arsyeshme që ky proces të ndryshojë. Por është një gjë e papërgjegjshme që ky proces të ndryshojë pa punë përgatitore. Pa punuar me komunitetin e prekur. Në këtë rast, pa punuar me Serbinë, qeverinë e cila po vë këto para në sistem për të mbështetur ata, personat të cilët po marrin pensionet, rrogat e prindërve të vetëm dhe gjëra të tilla. Ka një sistem arsimor dhe sistem shëndetësor që u ofron shërbimet dhjetëra apo mijëra njerëzve. Në aspektin afatgjatë, qeveria e Shteteve të Bashkuara beso fuqishëm se këto sisteme duhet të integrohen, nëpërmjet asociacionit të komunave me shumicë serbe. Ne kemi punuar në këtë për më shumë se një dekadë. Por duhet të pranojmë se kështu nuk qëndron realiteti tani. Andaj, duhet të njihet sistemi ekzistues dhe si duhet të funksionojë kjo. Unë besoj se asnjëri nga ne nuk dëshiron që të shohë fëmijët të cilët janë mësuar të arsimohen në këtë mënyrë, që më të mos kenë qasje në të sepse sistemi nëpërmjet të cilit ata janë arsimuar, nuk ka fonde të mjaftueshme. Njerëzit të cilët janë të sëmurë të cilët më nuk do të kenë qasje në shërbimet shëndetësore sepse sistemi i cili i ka mbështetur ata, nuk ka pajisje adekuate apo paga apo mjekë. Kjo është çështje e dialogut. Dhe nuk është vetëm çështje teknike. Ne nuk besojmë se shërbimet duhet të kenë veto, lidhur me atë se si do të ofrohet kjo mbështetje, por mendojmë se duhet të ketë konsultime për këtë dhe të ketë pajtime sepse duhet të jetë pjesë e sistemit. Kjo është e gjitha. E vlerësoj se më keni dhënë mundësinë që të paraqes se cilat janë dhe nuk janë shqetësimet tona. Por do të kundërshtoj këdo që thotë se Shtetet e Bashkuara po tentojnë që ta bëjnë rregullimin e valutave një çështje dialogu, sepse ne nuk po e bëjmë këtë, ne po tentojmë që kjo të jetë pjesë e dialogut, mënyra se si ky rregullim zbatohet për t’u siguruar që bëhet në mënyrë të përgjegjshme për komunitetet e ndjeshme dhe të prekura. Dhe se Serbia gjithashtu të ketë një zë në këtë sistem, nëpërmjet të cilit do të zbatonte dhe të shfrytëzonte mbështetjen.

A keni ndonjë informatë lidhur me takimin e fundit në Bruksel?

Përveç asaj që ka thënë Miroslav Lajçak, i cili është i dërguari i posaçëm për dialogun Kosovë – Serbi, ajo çfarë kam kuptuar nga takimi është se ishte respektues, dhe se u bënë disa biseda të rëndësishme. Por mendoj se ka disa çështje politike që duhet të diskutohen po ashtu. Andaj unë shpresoj se qeveria e Kosovës, përderisa kemi respektin më të lartë për guvernatorin e Bankës Qendrore, duhet të ketë individë të cilët përfaqësojnë Kosovën në këto diskutime të cilët janë të fuqizuar dhe që kanë aftësinë dhe autoritetin që të adresojnë disa prej çështjeve politike të cilat janë pjesë e madhe e kësaj çështjeje.

Në rregull, do të ndryshoj temë. Si i shihni deklaratat e ministrit Rashiq i cili kur u intervistua deklaroi se Konferenca Ndërkombëtare do të bëhet një opsion? Sepse ju dhe ne po përballemi sfidat që pritet të zbatohen shumë shpejt?

Jam i çuditur nga kjo ide. Ne kemi marrëveshje të mirë. Ajo u arrit pothuajse saktësisht një vit më parë. Konferencat ndërkombëtare zakonisht kanë rolin për të negociuar tekstet. Ka një marrëveshje shumë të mirë që është arritur ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në kohën kur ka arritur te Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian, dhe ne e konsideruam si marrëveshje ligjërisht të obligueshme për të dyja palët. Dhe ne vazhdimisht kemi thënë se ajo çfarë presim është implementim i plotë nga të dyja palët i të gjitha obligimeve të tyre sipas kësaj marrëveshjeje. Dhe sigurisht, për aneksin e implementimit pati pajtim një muaj më vonë në Ohër. Ky vazhdon të jetë qëndrimi ynë. Ne nuk shohim si të nevojshme një konferencë ndërkombëtare, ne shohim nevojën e një vullneti më ët fortë politik, nga të dyja palët në mënyrë që të përmbushen obligimet e tyre, dhe të zbatohen tërësisht zotimet. Për Kosovën, meqë ky është vendi ku unë punoj,  kjo do të thotë se ne presim që qeveria të bëjë disa gjëra, presim që të vazhdojë përpara me asociacionin e komunave me shumicë serbe, për shembull. Ky është hap i hershëm në këtë proces. Dhe po e përmend përsëri, se disa prej shqetësimeve të cilat kemi ngritur lidhur me zbatimin e rregullimit të Bankës Qendrore do të hiqeshin, po të kishim asociacionet e komunave me shumicë serbe. Sepse gjatë gjithë kohës, është hamendësuar se kjo do të bëhej mënyra, në përputhje me ligjet e Kosovës, se si Serbia do të ofrojë shërbimet shëndetësore dhe ato arsimore. Andaj ky është qëndrimi ynë. Nuk ka nevojë për konferenca. Ka nevojë për vullnet politik dhe veprime nga të dyja qeveritë, për të zbatuar plotësisht të gjitha obligimet e tyre. Dhe ne jemi të zhgënjyer për faktin se kjo nuk ka ndodhur.

Në një intervistë për Zërin e Amerikës, zëvendëssekretari i shtetit, Jim O’Brien, tha, dhe po e citoj, “unë nuk bëj publikisht kërcënime të rreme”. Do të thoja se nëse nuk trajtohemi si partnerë, ne nuk do ta trajtojmë qeverinë e Kosovës si partner po ashtu. Kjo deklaratë u bë më 13 shkurt. Që nga atëherë, mund të themi se nuk kemi parë shumë ndryshime në këtë situatë. Teksa ne flasim, a e konsideron qeveria amerikane atë të Kosovës si partnere. Çfarë ndodh, nëse konsiderohet, apo nuk konsiderohet partnere? Gjithashtu, ka pasur spekulime lidhur me listat “non grata” të cilat janë zgjeruar në rajon, dhe në Kosovë ka pasur spekulime lidhur me disa emra të caktuar nga qeveria dhe partia në pushtet. Cili është komenti juaj?

Më lejoni të filloj lidhur me çështjen e partneritetit. Nuk besoj se partneriteti është çështje e dy elementeve. Nuk ka të bëjë me po ose jo. Unë e shoh si shumë më të thellë se kaq. Ne mund të kemi një partneritet të mirë dhe të fuqishëm. Ne mund të kemi partneritet më pak të fortë, mund të kemi edhe partneritet të pamjaftueshëm. Por nuk mendoj se është aq e thjesht sa të përgjigjet me po ose jo. Me gjithë respektin për pyetjen tuaj.

Unë vetëm mund të jem i sinqertë, nuk mendoj se qeveria ime mund të japë sinjale më të qarta se sa që kemi dhënë deri tani se jemi të pakënaqur me cilësinë e partneritetit tonë me qeverinë Kurti për momentin, se nuk besojmë se qeveria aktuale ka qenë jo mjaftueshëm e vëmendshme lidhur me shqetësimet të cilat vazhdimisht i kemi ngritur lidhur me planet për implementimin apo zbatimin e rregullimit të Bankës Qendrore. Ne nuk po e bëjmë këtë, siç edhe thashë më herët, për ta mbrojtur dinarin, por po e bëjmë këtë sepse është e rëndësishme për SHBA-në dhe partnerët tanë, sepse nuk jemi vetëm. Dhe qeveria e Kosovës duhet të veprojë në një mënyrë që përputhet me zotimet që ka bërë, në mënyrë që të sigurohet se të gjithë pjesëtarët e shoqërisë, përfshirë anëtarët e komuniteteve pakicë, përfshirë komunitetin e serbëve etnikë në Kosovë, të mund të jetojnë në kushte me dinjitet dhe siguri. Dhe ne besojmë se mënyra se si ky rregullim po zbatohet nuk po bëhet në mënyrë të mjaftueshme. Ne besojmë se po u shkakton dëme njerëzve të cenueshëm. Ne besojmë se po shkakton shqetësime serioze te një komunitet dhe kjo është e panevojshme. Andaj ka ndikuar edhe në cilësinë e partneritetit tonë. Por ne besojmë se arsyeja për uljen e cilësisë në partneritetin tanë, arsyeja që nuk mund t’ua them se pse partneriteti është i fortë dhe pozitiv, është për shkak të kësaj zgjidhjeje, dhe për shkak se qeveria nuk ka treguar reagim të duhur lidhur me shqetësimet të cilat i kemi ngritur.

Andaj po e them këtë lidhur me çështjen e partneritetit, lidhur me sanksionet e SHBA-së, jam në dijeni se gjatë fundjavës, kishte ca raportime të papërgjegjshme dhe të pasakta lidhur me vendimet e qeverisë amerikane sa i përket zgjedhjes së disa individëve për çështje politike, ne nuk flasim lidhur me vendime për të vendosur sanksione apo të cilësojmë dikë deri kur ta bëjmë atë publike. Por mund të them se nëse emërtojmë apo sanksionojmë dikë ju do ta dini dhe nuk do ta dini përmes një llogarie të parëndësishme në Twitter që është burim jo i besueshëm, do ta dini nëpërmjet një deklarate të qartë nga qeveria e Shteteve të Bashkuara. Kjo nuk ka ndodhur. Dhe nuk besoj se do të ndodhë, lidhur me emrat e individëve që u përmendën këtë fundjavë.

Në takimet e juaja që keni zhvilluar disa herë me kryeministrin Kurti, çfarë ju thotë ai, kur diskutoni me të? Si është marrëdhënia juaj, çfarë thotë ai?

Nuk mendoj se është e duhur për mua që të zbuloj përmbajtjen e komunikimit të privilegjuar diplomatik ndërmjet ambasadorit amerikan dhe kryeministrit të Kosovës. Do ta them këtë, qeveria ime e njeh Kosovën si shtet të pavarur sovran dhe demokratik dhe ne qartë njohim kryeministrin Kurti si kryeministër legjitim të zgjedhur në mënyrë demokratike, nuk ka dyshime për këtë. Ne kemi bisedime të shpeshta lidhur me interesat dhe vizionet e përbashkëta. SHBA-ja dëshiron ta shohë Kosovën duke përparuar në trajektoren e saj evropiane dhe euro-atlantike, por kjo nuk ndodh pa paguar një çmim. Dhe kam vërejtur se shumë njerëz në Kosovë duken të befasuar se përderisa SHBA-ja ka mbështetur dhe mbështet popullin e Kosovës dhe projektin e Kosovës, këtë përpjekje për ta parë shtetin që ta realizojë potencialin e saj, për të cilin ne jemi të angazhuar ashtu si më parë, kjo nuk do të thotë se do t’i japim liri të plotë asnjë qeverie të Kosovës në zgjedhjet politike të cilat bën, dhe ne nuk duhet ta bëjmë këtë. Ato komanda ishin të ngulitura në planin edhe për Kosovës. Vetë deklarata juaj e pavarësisë dhe Kushtetuta, e ndërtuar në të dhe mbi këtë bazë, ne e mbështesim plotësisht dhe vazhdojmë ta mbështesim këtë projekt. Pra, askush nuk duhet të habitet nëse shohim se qeveria nuk vepron plotësisht në përputhje me ato premtime siç i kuptojmë ne. Dhe kjo sigurisht është gjithashtu pjesë e bisedave që bëjmë shpesh.

Gjatë kësaj bisede, ju do të citoni shumë herë, zotin Jim O’Brien, më vjen keq, por ishte një intervistë shumë interesante para disa ditësh. Ndaj do ta citoja edhe duke thënë se qeveria amerikane ka shprehur shqetësimin e tij për pamundësinë e qeverisë për t’i shërbyer qytetarëve, por edhe për partneritet. Do të pyesja, do të doja t’ju pyesja realisht, a besoni se kjo qeveri mund të bëjë hapa përpara, qoftë në planin e partneritetit tuaj me ta?

Sigurisht që munden. Është çështje vullneti politik. Sigurisht që munden. Dhe qeveri të tjera të Kosovës e kanë bërë këtë. Kam parë qeveri dhe OJQ të tjera që bënin gjëra që ishin të vështira, sepse ishte në interes të vendit. Dhe për shkak se ajo avancoi një agjendë, vizion të përbashkët. Dhe në fakt, pjesa më e madhe e punës sonë me qeveritë e Kosovës që nga pavarësia, dhe para se të fillojë saktësisht, ishte si t’i bëjmë disa gjëra të vështira së bashku që e dimë se do të jenë sfiduese? Pra, sigurisht, është e mundur. Shpresoj se qeveria do ta pranojë, sepse nëse lexoni me kujdes intervistën e Jim O’Brien, ai e bën të qartë se dora e Shteteve të Bashkuara është ende hapur e shtrirë, natyrisht, ndaj autoriteteve, sigurisht, ne duam një të fortë partneritet të mirë. Ne duam ta shohim Kosovën përpara. Por ne do të kemi dhe do të vazhdojmë të ngremë shqetësime reale kur të ndiejmë se qeveria po ndjek së bashku politika që pengojnë këtë vizion. Kështu që unë mund të flas vetëm tani për këto çështje nën dialogun e lehtësuar nga BE. Kosova do të përfitonte kaq shumë nga ecja përpara me zbatimin e plotë dhe të plotë të zotimeve që janë lidhur në marrëveshjen bazë në aneksin e vjetër, duke përfshirë pa marrë parasysh atë që bën Serbia. Ne të gjithë e pranojmë se Serbia ka absolutisht detyrime që duhet t’i bëjë gjithashtu, nga të cilat do të përfitojë Kosova. Por të gjitha këto gjëra që duam t’i shohim për Kosovën, ecja drejt NATO-s, ecja drejt BE-së, arritja e anëtarësimit në Këshillin e Evropës duke avancuar në këtë trajektore, bëhen më të lehta duke u përgjigjur ndaj angazhimeve që ajo ka marrë, siç është krijimi i asociacionit të komunave me shumicë serbe, ose të paktën duke marrë seriozisht këtë draft statut që ne kemi dhënë që besojmë se respekton plotësisht vijat e kuqe, që mos të ketë asnjë autoritet ekzekutiv, asnjë ndryshim në Kushtetutën e Kosovës, pa Republika Sprskan. Dhe tani kalojmë në Gjykatën Kushtetuese. Pra, Gjykata Kushtetuese mund të marrë vendimin nëse është në përputhje me Kushtetutën apo jo, unë kam mbetur i habitur nga numri i njerëzve që kanë mendime për këtë që nuk janë studiues apo ekspertë kushtetues. Por le ta lëmë entitetin aktual përgjegjës për këtë çështje të bëjë punën e tij dhe duke bërë kështu të përfitojë në mënyrë të konsiderueshme, ky vend dhe ky popull i Kosovës, që mbetet një prioritet i lartë për mua personalisht dhe për qeverinë time.

Duke parë se çfarë ndodhi pas përpjekjeve për ta përforcuar vendimin për targat dhe për ndërtesat e komunave në veri, a keni ndonjë indikacion apo informacion se mund të përballemi me trazira apo ndonjë lloj kryengritje sociale?

Nuk e di se jam në gjendje ta vlerësoj këtë më mirë se kushdo prej nesh këtu. Këtu ka një logjikë. Kur njerëzit papritmas ndalojnë marrjen e pensioneve ose pagesave të përfitimeve sociale, ata do të irritohen. Kur prindërit shqetësohen për cilësinë dhe qasjen në arsim, ata do të irritohen. Kur individët nuk kanë domosdo të njëjtin besim në një sistem të kujdesit shëndetësor që kishin dikur, ata do të irritohen dhe njerëzit e irrituar ndonjëherë e shprehin irritimin e tyre në mënyra të ndryshme. Një pjesë e asaj që ne po përpiqemi të bëjmë është të punojmë me qeverinë e Kosovës për të adresuar këto shqetësime. Pra, nuk ka mundësi për më shumë trazira apo probleme. Dhe unë kam qenë i shqetësuar se disa njerëz mund të kërkojnë të shfrytëzojnë këtë mundësi. Sepse meqenëse njerëzit që janë të pambrojtur, të cilët ndihen të irrituar, mund të nxiten në mënyra që janë gjithashtu thellësisht të padobishme për atë që ne të gjithë po përpiqemi të arrijmë. Unë dua dhe shpresoj që të gjithë duam ta shmangim këtë mundësi. Unë nuk kam ndonjë njohuri të veçantë. Unë thjesht po parashtroj një lloj logjike të kësaj, por mendoj se kjo flet për urgjencën e guvernatorit të Kosovës që punon me Shtetet e Bashkuara, BE-në, Miroslav Lajçakun, të tjerët për të gjetur një rrugë përpara që adreson këto shqetësime, dhe mendoj se ka zgjidhje.

Për sa gjatë SHBA-ja do të tregohet e durueshme ose nëse mund të themi  tolerante ndaj Kosovës deri në marrjen e masave konkrete, nëse këto masa janë duke u konsideruar?

Epo, dua të them, para së gjithash, Shtetet e Bashkuara mbështesin plotësisht përpjekjen për të avancuar një shtet të Kosovës sovran, demokratik, multietnik dhe të suksesshëm.

Dhe ne kemi investuar shumë nga vetja jonë dhe nga ndihma jonë. Disa nga zyrtarët tanë më të mirë të qeverisë amerikane gjatë brezave të diplomatëve dhe profesionistëve të sigurisë kanë investuar në këtë projekt. Unë e përfshij veten time në këtë, dhe jam krenar për mënyrat e ndryshme në karrierën time që kam qenë në gjendje të mbështes popullin e Kosovës në këtë trajektore. Kështu që ne do të tolerojmë gjithmonë, do të thotë nga kjo ka mbaruar ideja se disi statusi i Kosovës është ende në pikëpyetje, se disi Kosova mund të mos jetë më një vend i pavarur dhe sovran, kjo është gjë e kryer, Shtetet e Bashkuara e morën një vendim në vitin 2008, dhe ne nuk do të shohim prapa. Kjo nuk do të thotë se çdo qeveri e Kosovës mund të marrë mbështetjen e plotë për të gjitha politikat e tyre. Nuk ka qenë kështu. Dhe sigurisht që nuk është kështu as tani.

Për çështjen e hapave të ardhshëm, nëse mendojmë se qeveria nuk na përgjigjet plotësisht, nuk mund të them më shumë se sa kam thënë. Tashmë ka ndikuar në cilësinë e partneritetit tonë, ne po mendojmë se çfarë do të thotë kjo. Nuk jam në gjendje të jap ndonjë specifikë për momentin. Por do të thosha vetëm se tashmë ka një efekt. Dhe shpresoj që së shpejti të arrijmë në një vend tjetër. Kështu që ne mund t’i zbusim ato efekte. Dhe kështu ne mund t’i rikthehemi punës së bashku në një mënyrë më konstruktive dhe pozitive për t’i parë trajektoren e jetës suaj të avancuar në mënyrë më efektive dhe më të shpejtë. Por kjo do të thotë se qeveria e Kosovës duhet të bëjë disa gjëra që deri më tani kjo qeveri nuk i ka bërë.

Po shkoj me pyetjen time të dytë, që nga marrëveshja e korrikut ndërmjet Kosovës dhe BE-së, Kosova ka reduktuar praninë e policisë në pjesën veriore të vendit, duke shpërshkallëzuar situatën në këtë pjesë. Dhe KFOR-i disa ditë më parë na njoftoi se nuk do të jenë më të pranishëm në ndërtesën komunës së Zveçanit pasi që situata është stabilizuar. Vitin e kaluar, edhe Escobar deklaroi se SHBA-ja do të punojnë me Kosovën për të gjetur një mënyrë për të hequr këto masa të vendosura nga BE-ja, për të hequr këto masa në vitin 2024. Pra, a ka ndonjë përparim në këtë drejtim? Dhe pse sipas jush, BE-ja vazhdon t’i mbajë këto masa ndaj Kosovës? A po përdoren këto masa nga komuniteti ndërkombëtar si një formë presioni ndaj institucioneve të Kosovës, në mënyrë për të shtyrë përpara zbatimin e marrëveshjes?

Është e vështirë për një diplomat amerikan të parashtrojë motivet për, ose proceset për të ndryshuar vendimet e marra nga BE. Dhe kështu që unë nuk e di se mund të them shumë më tepër se sa t’ju referoj në BE për një pjesë të madhe të kësaj çështjeje. Unë do të thosha vetëm këtë. Unë e kuptoj pse kaq shumë autoritete në qeverinë e Kosovës, dhe kaq shumë qytetarë të Kosovës dëshirojnë që masat e BE-së të hiqen. Mendoj se janë krijuar në një kontekst të caktuar. Dhe ky kontekst, përsëri, ishin disa zgjedhje të bëra nga qeveria e Kosovës, me të cilat të gjithë ne thelbësisht nuk pajtoheshim. Dhe kjo rezultoi që disa nga këto gjëra të ndodhin.

Pra, në masën që qeveria dëshiron të ketë një dinamikë të ndryshme, të cilën unë fuqimisht dhe të cilën e kuptoj dhe e mbështes, qeveria mund të ndihmojë në krijimin e asaj dinamike të ndryshme duke u përgjigjur ndaj Bashkimit Evropian, Shteteve të Bashkuara dhe të tjerëve.

Nga diskutimet tuaja me kryeministrin, si e kuptoni ju, çfarë po e pengon atë të kuptojë draftet e përmendura në Gjykatën Kushtetuese? Nëse ky nënshkrim i marrëveshjes është pengesa kryesore, a po shqyrtoni ndonjë mundësi tjetër, për shembull, të bëni një ceremoni dypalëshe mes jush dhe Kosovës për të nënshkruar një marrëveshje?

Kështu që unë mendoj se është pothuajse gjithmonë një ide e keqe që një zyrtar i huaj të kërkojë të shpjegojë pozicionin e kreut të qeverisë së një vendi tjetër. Kështu që unë nuk do të përpiqem të shpjegoj se çfarë po e pengon apo e pengon Kryeministrin të pengojë qeverinë e tij që të lëvizë draft-statutin për asociacionin e komunave me shumicë serbe drejt Gjykatës Kushtetuese. Unë mund të shpreh shpresën dhe pritjen tonë që ajo do ta bëjë këtë dhe këshillat e mia janë që ta bëjë këtë shpejt, më shpejt se sa vonë, pa marrë parasysh se çfarë bën Serbia, sepse duke vepruar kështu, Kosova do të përfitojë shumë. Që do të zgjidhë këtë çështje nëse kjo gjë është kushtetuese apo jo, të zgjidhë çështjen se sa autoritet ekzekutiv ka apo nuk ka, besojmë se askush përveç gjykatës nuk e ka bërë këtë përcaktim. Do të krijojë një dinamikë të ndryshme dhe do të reflektojë zotimet e Kosovës për angazhimin për përmbushjen e detyrimeve të saj sipas marrëveshjes bazë. Dhe duke punuar përsëri me ne, një nga çështjet më të ndjeshme, e pranoj se është një çështje e ndjeshme. Por statusi dhe gjendja e komunitetit etnik serb në Kosovë, që është një çështje e rëndësishme, nuk është e vetmja, por është një çështje e rëndësishme. Kështu që mund të them vetëm se shpresojmë që kjo të ndodhë së shpejti. Dhe kjo ka qenë këshilla jonë e vazhdueshme.

Lidhur me pyetjen se si të zyrtarizohen angazhimet e marra në marrëveshjen bazë dhe aneksin e zbatimit, përsëri, mendoj se mund të ritheksoj vetëm qëndrimin tim ose qëndrimin e qeverisë sime dhe mirëkuptimin tim në këtë drejtim për qëndrimin e SHBA-së, ne e konsiderojmë atë të zyrtarizuar, ne e konsiderojmë atë ligjërisht të detyrueshme. Dhe ne e kemi thënë publikisht se BE-ja po kalon procesin për ta futur atë në proceset e anëtarësimit për të dyja vendet, në mënyrë të përshtatshme edhe nga këndvështrimi ynë.

Ne nuk jemi lehtësues të dialogut, kjo i përket Miroslav Lajçakut. Kuptimi im është se ai i ka dhënë qeverisë një sërë idesh apo opsionesh të tjera që ata të shqyrtojnë se si kjo gjë mund të zyrtarizohet në një mënyrë që të jetë më e kënaqshme për qeverinë e Kosovës, sepse jam i vetëdijshëm se ky është një shqetësim që kryeministri ka ngritur shpesh, ashtu si edhe zyrtarë të tjerë të qeverisë. Por unë mendoj se ju duhet t’i pyesni ata nëse ndonjë prej këtyre opsioneve është parë si i mjaftueshëm apo jo.

Para disa muajsh, kryeministrja serbe, Ana Brnabic, tha se i ka dërguar një letër Bashkimit Evropian duke thënë se Serbia nuk do të pranojë disa pika të caktuara të marrëveshjes. Dhe pastaj pamë, përsëri, duke iu referuar intervistës së Jim O’Brien, se ai beson se këto pika janë tërhequr nga Serbia. Pra, për sa i përket qeverisë amerikane, a mund të konfirmoni se kjo ka ndodhur në të vërtetë?

Pra, është përsëri një ide e keqe për mua të konfirmoj atë që Serbia ka bërë apo nuk ka bërë. Unë mund të konfirmoj se është mirëkuptimi ynë, pasi Ndihmës Sekretari O’Brien tha se kjo është çështja. Por unë mendoj se çështja e statusit të letrës, dhe deri në çfarë mase Serbia e konsideron veten të detyruar nga të gjitha detyrimet e saj sipas marrëveshjes bazë, është një pyetje që duhet t’u shtrohet autoriteteve të Serbisë. Mund të ritheksoj qëndrimin e qeverisë amerikane, ne konsiderojmë se si Kosova ashtu edhe Serbia, kanë hyrë në obligime që janë ligjërisht të detyrueshme. Dhe ky mbetet qëndrimi ynë.

A e vëreni radikalizimin në raportin e marrëdhënieve ndërmjet qeverisë së Kosovës dhe serbëve të Kosovës? Por më e rëndësishmja, a shihni një rritje të dukshme të distancës etnike ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve, përkeqësim të ndërveprimit midis kombeve?

Ajo që do të thosha është se unë jam ndoshta personi më së paku i kualifikuar në këtë dhomë për të dhënë atë vlerësim. Dua të them, unë, e kuptoj, do të thotë, pothuajse do të doja t’ju bëja unë juve atë pyetje. Kështu që unë nuk mund të flas me atë që vëzhgoj, mund të flas me atë që dëgjoj. Dhe kur flas me individët që unë besoj se janë përfaqësues të besueshëm të shoqërisë civile, qofshin ata serbë etnikë apo shqiptarë etnikë, shumë nga përfaqësuesit e besueshëm të shoqërisë civile me të cilët flas, flasin se ka më shumë distancë ndërmjet komuniteteve tani se sa ka pasur në të kaluarën. Shpresoj që kjo të ndryshojë dhe dua që kjo të ndryshojë. Sepse përsëri mendoj se premtimi dhe vizioni i Kosovës është një shoqëri multietnike në të cilën të gjithë qytetarët jetojnë në kushte dinjiteti dhe sigurie. Kjo është ajo që ne po punojmë shumë për të avancuar përmes punës sonë të politikave, përmes programeve tona të ndihmës dhe gjërave të tjera.

Dhe do të vazhdoj të bëj atë që mundem për ta çuar përpara përderisa të jem këtu, si ambasador në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në Kosovë.

Cila është përshtypja juaj për mënyrën se si qeveria e Kosovës komunikon me serbët e Kosovës?

HOVENIER: Nuk mund të flas se sa efektive është. Unë mendoj se kryeministri Kurti është kryeministri i parë që në fakt ka bërë deklarata publike në gjuhën serbe për komunitetin serb. Kam dëgjuar komente nga organizatat e shoqërisë civile se jo të gjitha ato prezantime ishin plotësisht bindëse. Por këtë duhet ta thonë ata, jo unë. Sigurisht që inkurajoj kryeministrin që të angazhohet dhe ekipin e tij që të angazhohet në mënyrë aktive dhe efektive me të gjitha komunitetet në Kosovë.

Turqit, egjiptasit, goranët, ashkalinjtë, të tjerë si dhe komunitetin serb, por këto janë gjëra të rëndësishme për çdo qeveri. Sepse përsëri, vizioni ynë është i njëjtë. Ajo që ne shpresojmë të shohim është një shoqëri që është vërtet multietnike, dhe pastaj të gjitha etnitë të jenë shumicë apo pakicë ndjejnë se mbrohen dhe shërbehen nga qeveria e tyre dhe jetojnë në kushte dinjiteti dhe sigurie. Dhe shumë nga puna jonë si Ambasadë Amerikane në Kosovë, natyrisht, ishte për të avancuar atë vizion, qoftë puna jonë në ekonomi, nëse është puna jonë për qeverisjen e mirë, qoftë puna jonë për promovimin e shtetit të së drejtës, ishte puna jonë për të mbështetur dialogun e lehtësuar nga BE-ja, si e vetmja rrugë drejt avancimit të trajektores evropiane dhe euroatlantike të Kosovës. E gjithë puna që bëjmë është të ndihmojmë në krijimin e atyre kushteve.

Le t’i kthehemi prapë asociacionit. Duket se asociacioni dhe dinari janë të lidhura së bashku. Por ka zëra në Kosovë, që thonë se dinari është përdorur nga qeveria e Kosovës në përpjekje për të shmangur themelimin e asociacionit. A keni parë ndonjë shenjë se Kosova dhe Serbia nuk janë aq gati për të implementuar atë për çfarë janë pajtuar deri tani?

Epo, në pikën tuaj të fundit, mendoj se thashë diçka më herët se ne kemi qenë të zhgënjyer me masën në të cilën secila palë ka zbatuar detyrimet që kanë hyrë në marrëveshjen bazë dhe aneksin e hapur të zbatimit, dhe shpresojmë se do të ketë vullnet më të madh politik si nga Kosova dhe Serbia për ta bërë këtë. Unë nuk dua të hyj në motive apo plane strategjike se si e përdorni këtë apo atë, thjesht mund të parashtroj pritjet tona, pritshmëria jonë është që qeveria e Kosovës të ecë përpara me një statut për të themeluar një asociacion të komunave me shumicë serbe. Hapi i parë është marrja e një statuti të mirë që besojmë se e kanë tashmë dhe dërgimi i tij në Gjykatën Kushtetuese për shqyrtim për ta konfirmuar, se nuk kërkon që ajo të jetë në përputhje me kushtetutën aktuale të Kosovës ashtu siç duhet të jetë. Dhe për rregulloren e bankës qendrore. Përsëri, kam thënë shumë për këtë më herët. Thjesht kërkojmë nga qeveria që të gjejë një mënyrë për ta zbatuar atë. Kjo ndërtohet në kohë të mjaftueshme dhe i përgjigjet komunitetit etnik serb dhe të tjerëve, në mënyrë që ata të vazhdojnë të kenë qasje në pagesat e përfitimeve sociale, dhe në mënyrë që ata të vazhdojnë të kenë në mënyrë që sistemet e kujdesit shëndetësor dhe arsimit të vazhdojnë të marrin mbështetje financiare, në mënyrë që ata mund të ofrojë shërbime për komunitetin. Kjo është ajo që ne po kërkojmë.

Mora shënime nga përgjigjet tuaja lidhur me ndryshim të formatit në dialog ose formalizim të marrëveshjeve. Ju përmendët dy herë NATO-n. A mund të vlerësojmë mungesa e vullnetit nga qeveria e Kosovës që të zbatojë atë për çfarë ka pasur marrëveshje, po shkakton mungesë të vullnetit te SHBA-ja për të ndihmuar në mënyrë diplomatike në procesin e anëtarësimit në Partneritetin për Paqe apo anëtarësimin në NATO.

Unë mendoj se për sa i përket pasojave specifike për momentin që jemi, nuk e di se mund të them më shumë sesa kam thënë, nuk besojmë se po e shijojmë partneritetin në nivelin që duam, ose kemi përjetuar në të kaluarën. Kjo ka pasoja dhe implikime.

Çfarë do të ndodhë nëse SHBA-ja nuk vazhdon ta trajtojë Kosovën si partnere, çfarë mund të rrezikohet?

Unë dua të them diçka që kam thënë më parë, Shtetet e Bashkuara janë të përkushtuara më shumë se kurrë ndaj popullit të Kosovës. Ne kemi qenë me popullin e Kosovës që nga fillimi, jemi me popullin e Kosovës tani. Dhe ne do të jemi me popullin e Kosovës. Tani jemi me ta, siç thashë, në kontekstin e vizionit tonë, të cilin besojmë se është i ndarë në Deklaratën e Pavarësisë dhe Kushtetutën e këtij vendi, të një shteti sovran, demokratik, multietnik në të cilin të gjithë qytetarët jetojnë në kushte paqeje dhe sigurie. Kështu mbetet. Dhe kështu, dhe ne nuk do të tërhiqemi nga ai angazhim apo partneritet ndaj njerëzve. Siç e kam thënë edhe më parë, edhe pse kjo nuk do të thotë se çdo qeveri e Kosovës do të ketë mbështetje për zgjedhjet që ata bëjnë, në masën që zgjedhjet e tyre përputhen me atë vizion, ne do t’i mbështesim ato. Në masën që ne besojmë se këto zgjedhje i ulin ose i pengojnë ato objektiva, ne do të jemi kritikë.

Specifikat se si do të ndodhë kjo dhe çfarë saktësisht do të bëjmë. Siç e kam thënë disa herë, nuk është koha për të hyrë në ato specifika, mund të flas vetëm për faktin se një partneritet i degraduar ka pasoja dhe implikime.