Autor: Zuhdi Hajzeri

---

(Pjesa 3) Garancitë e shtetit ligjor qëndrojnë në sa vijon:

1- Shpërndarja dhe ndarja e pushteteve:

Parimi i shpërndarjes së pushteteve është absolutisht suprem, sepse çon në ruajtjen e të drejtave dhe lirive të njeriut dhe përfshin parandalimin e shkeljes së tyre dhe tiranisë së pushtetit, lejon sigurimin e domosdoshmërisë së ligjeve dhe zbatimin e duhur të tyre.

Ky parim gjithashtu çon në prishjen e zbatimit te dy funksioneve bashke atij legjislativ dhe ekzekutiv, pasi ndarja e autoriteteve vendoset organikisht ose zyrtarisht, kjo çon në caktimin e një organi të pavarur për secilin prej funksioneve te shtetit, në mënyrë që të ketë një organ të veçantë për legjislacionin dhe një organ të pavarur për secilin nga funksionet e shtetit. Ekziston një organ i veçantë për legjislacionin, një organ i veçantë për zbatimin dhe një organ i veçantë për gjyqësorin. Kur të arrihet kjo, secili autoritet do të ketë më shumë kompetenca kushtetuese, por ato nuk i tejkalojnë dhe adresojnë kompetencat e organeve të tjera, pasi secili autoritet shtrin dhe kontrollon autoritetin tjetër.

2 – Organizimi i kontrollit gjyqësor mbi punën e autoritetit publik

Nuk është e mjaftueshme për të ndërtuar një shtet të së drejtës, nëse ajo e njeh këtë cilësi në teori dhe përmes disa teksteve të shkurtra ose disa procedurave, por nevojitet te ketë me shume fuqi ne mbrojtjen e kësaj, mendimi i shumicës së juristëve mbi këtë metodë është t’i japë juridiksion të plotë autoritetit gjyqësore të marrin në konsideratë ndarjen e mosmarrëveshjeve që zgjojnë punën e administratës në përpjesëtim me përmbushjen e saj të nevojave të përgjithshme dhe themelore të shoqërisë kur administrata heq dorë nga serioziteti i mënyrës dhe dëmton aktivitetin e saj.

Largimi nga qëllimet e shprehura qartë dhe mosrespektimi i përpiktë është nënvlerësim i shtetit ligjor. Administrata duhet lënë mënjanë një veprim parandalues dhe monitoron përcaktimin e ndëshkimeve të përshtatshme ndaj shkelësve të saj. Mbikëqyrja gjyqësore që ndjek sundimtari, shkallët dhe llojet e të cilave ndryshojnë, është garancia reale dhe efektive, për të nënshtruar administratën ndaj shtetit të së drejtës dhe garantimit të parimit të ligjshmërisë, dhe në përputhje me rrethanat është një nga garancitë që rendi i shtetit ligjor është përmbushur atëherë kur një banor drejtohet gjykatës tu garantojnë të drejtat nga padrejtësia e administratës.

Për të kryer mbikëqyrje gjyqësore, ekziston nevoja që organizata të ketë të gjitha elementet dhe garancitë e autoritetit dhe mbase një nga ato më të rëndësishmet nga ato garanci është pavarësia e plotë e autoritetit gjyqësor nga puna e autoriteteve të tjera. E gjithë kjo bëhet përmes vendosjes së mekanizmave të rreptë për zgjedhjen e gjyqtarëve të kualifikuar dhe zhvillimit të një ligji të pavarur që organizon punën e autoritetit gjyqësor në një mënyrë të orientuar drejt qëllimit, duke përcaktuar interesat e tyre, pastërtinë në karrierë dhe llojet e dënimeve që duhet të zbatohen ndaj tyre kur ata shkelin rregullat e organit gjyqësor. Sistemet gjyqësore ndryshojnë në mënyrën e kësaj mbikëqyrjeje dhe në vendet anglo-saksone, gjyqësia e zakonshme kontrollon punën e administratës, bazuar në një sistem uniform gjyqësor, dhe për këtë arsye nuk ka rregulla të veçanta administrative të zbatuara për punën e administratës. Ndërsa ato pune u nënshtrohen rregullave të së drejtës private, ndërsa vendet që miratojnë sistemin e gjyqësorit të dyfishtë, dmth ekzistencën e një gjyqësori administrativ të pavarur përveç gjyqësorit të zakonshëm, gjyqësorit administrativ i është besuar autoriteti i mbikëqyrjes gjyqësore mbi punën e administratës . Liritë publike nga arbitrariteti i administratës, dhe mandati i tyre përfshin secilën prej:

Gjyqësi Anuluese: me këtë është synuar gjyqësori që është i lidhur me legjitimitetin e vendimeve administrative dhe vendimi duhet të anulohet ose prishet nëse vërtetohet se ekzistojnë kundërshti me ligjin.

Gjyqësia e Plotë: Ajo nuk është e kufizuar në vërtetimin e legjitimitetit të vendimeve administrative, dhe përfshin mandatin për të ndryshuar shkeljen e ligjeve dhe vendimin për kompensimin e dëmeve të shkaktuara prej tij.

Gjyqësia e Ndëshkimit: Mandati i saj përfshin fuqinë për të vendosur dënim mbi ata qe dalin jashtë ligjit.

Gjyqësia Sqaruese: është e kufizuar në përgjigjen ndaj vendimit administrativ dhe kuptimit të tij.

3- Zbatimi i sistemit demokratik:

Sistemi demokratik përbën një nga garancitë ligjore të shtetit, mungesa e saj është mungesa e tyre, dhe pa to nuk pritet vazhdimin e tyre. Ngase populli ngritët për te ndaluar udhëheqësit qe te mos i shkelin themelet e shtetit ligjor ose zhdukjen e tyre. Ndërsa fuqia e opinionit publik shfaqet brenda kornizës së demokracisë në kufizimin e sundimit të qeverisë në rregullat ligjore, përveç mjeteve të ndryshme si shtypi, radioja dhe televizioni, të cilat ndikuan në shtypjen e qëndrimeve të qeverisë dhe sjelljen e qeveritarëve dhe pastaj shtysa për të kërkuar llogari për vendimet në rast se ata nuk respektojnë parimet e tij . Sistemi demokratik dhe çfarë nënkupton ai përfshijnë të drejtën e të popullit për të zgjedhur sundimtarin dhe për ti larguar ata.

4- Sigurimi i së drejtës për çështje gjyqësore:

Kjo do të thotë e drejta e individëve për t’iu drejtuar gjyqësorit në atë që pretendojnë është një nga të drejtat e përgjithshme që përcaktohet në shumicën e kushtetutave që synojnë të kufizojnë ose rregullojnë, dhe kështu udhëheqja ne këtë është e lidhur me atë se nëse i tejkalon kompetencat dhe nxjerr një vendim i cili kufizon këtë te drejt atëherë kjo është ne kundërshtim me kushtetutën. Disa kushtetuta me tekst te qarte kanë ndaluar çdo akt ose vendim administrativ për mbikëqyrjen e gjyqësorit, dhe kjo është ajo që u mor nga Kushtetuta e Egjiptit e vitit 1971, ku neni 8 përcakton se çështja gjyqësore është një e drejtë konfidenciale dhe e garantuar për të gjithë njerëzit , dhe çdo qytetar ka të drejtë të drejtohet tek gjykatësit, shteti garanton afrimin e gjyqësorit pranë procesit gjyqësor dhe shpejtimin e gjykimit të çështjeve. Sa i përket Irakut, vihet re se Kushtetuta e vitit 1970 është e mjaftueshme për të përcaktuar se e drejta për çështje gjyqësore është e mjaftueshme për të gjithë qytetarët. Disa fraksione qeverisëse nuk iu bindën dispozitave të këtij teksti dhe nxorën ligje dhe vendime për ligjet që ndalojnë gjykatat të ndjekin disa çështje dhe kështu të privojnë qytetarët nga e drejta për çështje gjyqësore e cila garantohet me Kushtetute.

5- Opinioni Publik:

Garancitë pozitive që u përmendën më parë mbeten përkundër rëndësisë, garancitë e këqija tregojnë ndikimin në efektin e tyre në mënyrë që të arrihet mbrojtja e duhur për shtetin ligjor. Kjo i shtyu disa të kërkojnë edhe më shumë mjete të fuqishme dhe zbuluan se ajo është në opinionin publik si një nga reformatorët e sundimit të ligjit në sistemet demokratike. Kjo është arsyeja pse shkrimtari politik britanik (James Price) shkoi në atë ( Opinioni publik në Shtetet e Bashkuara qëndron lart mbi shefat e republikës dhe çështjeve të shtetit dhe në legjislaturat e Senatit dhe shteteve. Dhe mbi konferencat dhe aparatin e madh e të gjerë të partisë, kushdo që qëndron si burimi më i madh i fuqisë dhe mjeshtri që brohorit para tij me tmerr ). Ka shumë durim në vendet demokratike në lidhje me opinionin publik si një forcë e fuqishme e demokracisë. Prandaj, grupet politike në ato vende po vërejnë përpjekjet e tyre më të mira dhe po shpenzojnë qindra dollarë reklama në media për të arritur të drejtojnë opinionin publik në drejtimin që dëshirojnë.

Ndoshta një nga mjetet më të rëndësishme për të shprehur opinionin publik është shtypi, radioja dhe televizioni. Dhe këto mjete, por ato nuk janë të lira nëse i nënshtrohen aparatit të pushtetit sepse ata një ditë do të përballen me historinë dhe nuk pasqyrojnë trendët e mendimit, dhe gjithashtu mjetet nuk janë të lira nëse u nënshtrohen institucioneve ekonomike që i shprehin atë çka mendojnë ata dhe nuk shprehin atë çka mendojnë njerëzit . Për këtë arsye, duhet që këto mjete të organizohen drejtpërdrejt dhe t’i vihen në dispozicion të organizatave politike dhe organizatave të shoqërisë civile dhe t’i mbajë larg nga monopoli i shtetit. Në atë kohë, ne do të kemi mendime të shumëfishta në formimin e opinionit publik dhe do t’i shtyjmë ata të ulin shanset në rast se ata nuk respektojnë parimet mbi të cilat bazohet shteti ligjor.